Ο Λόγος και η κοσμογονία στην πλατωνική σύλληψη του σχηματισμού των πλανητών

Ο Πλάτωνας αναγνωρίζει δύο είδη αιτίων,το μηχανικό και το τελικό.Το πρώτο θεωρεί συγκυριακό, το δεύτερο εφοδιασμένο με την σκοπιμότητα, που μπορεί να θέσει σε κίνηση ο νούς.O Τίμαιος επιδιώκει να κατανοήσει «ποιό είναι εκείνο που πάντα υπάρχει και ποτέ δεν γεννιέται,και ποιο είναι εκείνο που συνέχεια μεν γεννιέται αλλά ποτέ δεν υπάρχει.Και το μέν πρώτο γίνεται καταληπτό με την σκέψη και με συλλογισμούς γιατί παραμένει πάντα αμετάβλητο.Το δε δεύτερο γίνεται αντιληπτό με την δοξασία που συνοδεύεται από ασυλλόγιστη αίσθηση,γιατί γεννιέται και πεθαίνει ενώ στην πραγματικότητα ποτέ δεν υπάρχει».Κάθε πράγμα που λαμβάνει σχήμα και ιδιότητες από τον δημιουργό,χρησιμοποιεί σαν πρότυπο και αποβλέπει πάντοτε σε εκείνο,που παραμένει αναλλοίωτο.Για τον παραπάνω λόγο κάθε τι που κατασκευάζεται με τον παραπάνω τρόπο είναι αναγκαστικά καλό.Αυτό όμως που δημιουργείται με πρότυπο το ήδη κατασκευασμένο δεν είναι καλό.Εάν λοιπόν ο κόσμος αυτός είναι ωραίος και ο δημιουργός του καλός,τότε είναι φανερό ότι απέβλεπε στο αιώνιο πρότυπο.Εάν συμβαίνει το αντίθετο –πράγμα που δεν είναι επιτρεπτό να το αναφέρει κανείς-τότε απέβλεπε σε αυτό που έχει γίνει.Ο δημιουργός του κόσμου  ωστόσο είναι ανώτερος από τα αίτια,ο δε κόσμος ο ωραιότερος από αυτούς που υπάρχουν.Ο κόσμος κατασκευάστηκε σύμφωνα με τα αμετάβλητα πρότυπα,τα οποία γίνονται αντιληπτά με την λογική και την νόηση.Ένα βασικό χαρακτηριστικό της πυθαγόρειας ελληνικής διανόησης,είναι ο καθορισμός της δομής  ενός αντικειμένου με όρους λογικής και συμμετρίας.Η αναλογία είναι ένας τρόπος να πούμε πως τα αντικείμενα διαφέρουν ή ομοιάζουν μεταξύ τους.Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η πλατωνική ψυχή είναι κατασκευασμένη με βάση την ομοιότητα και την αντίθεση,διατηρείται μάλιστα σε αρμονία,στηριγμένη σε γεωμετρικές  λογικές.( «Τίμαιος»,34c-36d). Υπάρχουν επομένως μαθηματικοί όροι οι οποίοι εναλάσσονται στην διεξαγωγή των αναγκαίων προσαρμογών.[1] Με τον παραπάνω τρόπο πραγματοποιείται ο διαχωρισμός και η αναγνώριση της ιδιαίτερης ταυτότητας των όντων.

Σε ότι αφορά τον κόσμο στο σύνολό του,ο Δημιουργός του έχει δώσει  σφαιρική μορφή που είναι και η αρτιότερη,και στο κέντρο του υπάρχει η ψυχή ,που απλώνεται στο σύνολο,που θα κυβερνήσει.Η ψυχή είναι το αποτέλεσμα της συνένωσης του ίδιου και του αλλότριου.Ενδιάμεση ουσία γεννημένη από δύο άκρα,μπορεί την ίδια στιγμή να σφυρηλατείται από δόξες ( γνώμες), αλλά περισσότερο αγγίζει την επιστήμη( πραγματική γνώση).Ο Δημιουργός επιβάλλεται να κατοικεί σε αυτή την τεράστια σφαίρα των όντων,η οποία κατανέμεται σε τρία επίπεδα : επάνω βρίσκονται τα πλάσματα του ουράνιου γένους των θεών,έπειτα πιο χαμηλά  το γένος των πτερωτών ψυχών,τέλος στο κατώτερο πεδίο,όσα πλάσματα περπατούν πάνω στην γή.Τα στοιχεία ανήκουν σε γεωμετρικές μορφές: η πυραμίδα αντιστοιχεί στην φωτιά,το οκτάεδρο στην γή και ούτω καθεξής.Αναφορικά με τον άνθρωπο,διαθέτει μία θνητή ψυχή αλλά μετέχει και της αθανασίας η θνητή ψυχή εδράζεται στο στήθος του,το αθάνατο μέρος της στην κορυφή της κεφαλής. «Από σεβασμό προς το θείο μέρος της ψυχής,επειδή φοβήθηκαν ( οι συνδημιουργοί θεοί) μήπως το μιάνουν περισσότερο,από όσο θα ήταν απολύτως αναγκαίο,τοποθέτησαν το θνητό μέρος σε διαφορετικό σημείο του σώματος,και για να κρατούν τα δύο μέρη χωριστά,ύψωσαν το λαιμό ως ισθμό και όριο ανάμεσα στο κεφάλι και στο στήθος.Το θνητό μέρος της ψυχής το εμφύτευσαν  στο στήθος ,και ειδικότερα στο σημείο,που αποκαλείται θώρακας.Επειδή όμως η θνητή ψυχή διαθέτει μία καλύτερη και μία χειρότερη πλευρά,χώρισαν στα δύο και την κοιλότητα του θώρακος τοποθετώντας στην μέση το διάφραγμα….» ( Τίμαιος 69 c- 70 b) .

Η ψυχή ομοιότατη με το μονοειδές και το νοητό,εξελίσσεται συνεχώς με έναν δικό της ιδιαίτερο τρόπο.Οι ορθώς φιλοσοφούντες καθαίρουν την ψυχή τους,στον

« Φαίδωνα»  ψυχή αποσαφηνίζεται και διαφωτίζεται.Ο Πλάτων αναφέρει πως η ψυχή όταν φτάνει στην γή από τον ανώτερο κόσμο έχει κατακτήσει τις νοητές αλήθειες και εξαιτίας αυτών διαθέτει την δύναμη της πνευματικής ανόδου. Η  ψυχή η οποία δεν έχει την ικανότητα να εξαγνιστεί απο μόνη της απομακρύνεται απο την θεικότητα.[2]Ο κόσμος μας επομένως είναι εικόνα κάποιου άλλου κόσμου.Ο δημιουργός ήταν αγαθός,και στον αγαθό κανένας φθόνος δεν γεννιέται ποτέ για τίποτε.Επειδή λοιπόν απουσίαζε ο φθόνος από αυτόν,θέλησε να γίνουν όλα όσο το δυνατό πιο όμοια με τον εαυτό του.Σκεπτόμενος δε κατέληξε ότι τίποτε από τα φύσει ορατά που δεν έχει λογική,δεν θα μπορούσε να αποτελέσει καλύτερο σύνολο από κάποιο άλλο που έχει λογική,επίσης συμπέρανε ότι είναι αδύνατο να υπάρξει λογικό χωρίς ψυχή σε κάποιο πράγμα.Με την σκέψη αυτή αφενός έθεσε την λογική μέσα στην ψυχή, αφετέρου την ψυχή μέσα στο σώμα,και δημιούργησε το σύμπαν έτσι ώστε να φτιάξει ένα σύμπαν που είναι από την φύση του το ωραιότερο και το καλύτερο.Κατά τον πιθανό αυτό συλλογισμό,πρέπει να παραδεχτούμε ότι αυτός ο κόσμος που πραγματικά έχει ψυχή,ζωή και λογικό,προήλθε από την πρόνοια του θεού.Πράγματι ο κόσμος είναι με τέχνη κατασκευασμένος,ώστε να προσφέρει εκείνος στον εαυτό του σαν τροφή,το μέρος που είναι φθαρτό,και όλα του τα πάθη και όλες του οι ενέργειες,να παράγονται μέσα από τον ίδιο τον εαυτό του.Διότι ο δημιουργός του θεώρησε πολύ καλύτερο να έχει αυτάρκεια παρά να βρίσκεται στην ανάγκη εξωγενών παραγόντων.Κατασκεύασε το σώμα του κόσμου,λείο και ομοιογενές,απέχοντας ίσα σε όλα τα μέρη του από το κέντρο,ενιαίο και τέλειο,αποτελούμενο από τέλεια στοιχεία.Αφού έβαλε μάλιστα στο κέντρο του την ψυχή,την άπλωσε σε όλη του την έκταση,και περικάλυψε με αυτήν εξωτερικά όλο του το σώμα.Ο Κόσμος υπάρχει ένας και μοναδικός,στρέφεται κυκλικά,είναι ικανός λόγω της αρετής του να υπάρχει από μόνος του,χωρίς να έχει ανάγκη από κάτι άλλο,αναγνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του και τον αγαπά αρκετά.Ο δημιουργός έπλασε την ψυχή προγενέστερα από το σώμα και μεγαλύτερη από αυτό,τόσο ως προς την ηλικία,όσο και ως προς την αρετή,για να κυριαρχήσει σαν δεσπότης σε αυτό που θα υποτάξει,και την συνέθεσε με τα εξής υλικά και με τον εξής τρόπο:από την ουσία που παραμένει αδιαίρετη και πάντοτε αμετάβλητη,από την ουσία που είναι διαιρετή και περιβάλλει τα σώματα,ενώ επειδή υπάρχει στον κόσμο η Ταυτότητα και η Διαφορά,συνέθεσε ενδιάμεσα μείγματα που αποτελούνται από το αδιαίρετο και το διαιρετό ακολουθώντας την ίδια αρχή.

Λαμβάνοντας έπειτα από τα τρία αυτά συστατικά συνέθεσε μία μορφή αναγκάζοντας την Διαφορά που είναι από την φύση της δύσμεικτη,να ενωθεί με την Ταυτότητα και στην συνέχεια με την κατεξοχήν Ουσία του σύμπαντος.Έχοντας φτιάξει λοιπόν ένα μείγμα από τρία συστατικά,το διένειμε ξανά σε όσα κομμάτια έπρεπε.Το καθένα τους κατά συνέπεια  περιλαμβάνει την Ταυτότητα,την Διαφορά και την Ουσία. Η ψυχή επομένως βρίσκεται και στην αδιαίρετη και στην διαιρετή ουσία των σωμάτων.

Κατόπιν όλο αυτό το κατασκεύασμα το έσχισε κατά μήκος και το συνένωσε πάλι,ώστε να σχηματισθούν δύο κύκλοι:ένας εξωτερικός που αρμόζει στην φύση της Ταυτότητας και ένας εσωτερικός που αρμόζει στην φύση της Διαφοράς.Και κίνησε τον κύκλό του Ταυτού προς τα δεξιά και τον κύκλο του Διαφορετικού προς τα αριστερά.

Έδωσε μάλιστα την εξουσία στην περιφορά του Ταυτού,ομοιόμορφου και αδιαίρετου,καθώς αυτή μεν  την άφησε μοναδική και άθικτη,ενώ την εσωτερική την έσχισε σε έξι σημεία,που αντιστοιχούν στα τρία διαστήματα της σειράς του δύο,και στα τρία διαστήματα της σειράς του τρία,δημιουργώντας έτσι επτά άνισους κύκλους.Οι τρείς κινούνται με την ίδια ταχύτητα,ενώ οι τέσσερις με διαφορετική ταχύτητα,η οποία υπακούει ως ταχύτητα κίνησης σε  μία συγκεκριμένη σταθερή αναλογία.Ο δημιουργός κατόπιν τοποθέτησε το σύνολο του σώματος στο εσωτερικό της ψυχής,προσαρτώντας το κέντρο του ενός στο κέντρο της άλλης.Η διαπλοκή της ψυχής,από το κέντρο του κόσμου ως την εξωτερική επιφάνεια του έσχατου ουρανού είναι τέτοια που,καθώς άρχισε να περιστρέφεται μέσα στα όριά της,έδωσε θεική αφετηρία στην ατέρμονη έλλογη ζωή που καλύπτει την έννοια του χρόνου.Ενώ το σώμα έγινε ορατό η ψυχή έγινε αόρατη.Η ανθρώπινη ψυχή αποτελείται από δύο ειδών ουσίες,μία υλική και μία πνευματική.Εκείνο που της δίνει την ικανότητα να σκέπτεται είναι η διάνοια,αιθερική ουσία,η οποία διαχέεται σε όλα τα πράγματα και τις μορφές του κόσμου.Χάρη στο κοινό αυτό στοιχείο,μπορεί ο άνθρωπος  να λαμβάνει γνώση του κόσμου που τον περιβάλλει.Όταν γεννιέται ο άνθρωπος η διάνοιά του δεν έχει περιεχόμενο,είναι άγραφος χάρτης. Αλλά όταν έρχεται σε επαφή με τον εξωτερικό κόσμο μέσω των αισθήσεων,παρουσιάζονται ως ενεργά στοιχεία, οι τύποι των μορφών και αποτελούν πλέον το περιεχόμενο της διάνοιας,τα ουσιαστικά μόριά της.Η αιώνια φύση του προτύπου ήταν αδύνατο να μεταφερθεί αυτούσια στο γεννημένο σύμπαν.Σκέφθηκε λοιπόν ο δημιουργός να διαμορφώσει την κινητή εικόνα της αιωνιότητας.Η κινούμενη ρυθμικά εικόνα της ακίνητης αιωνιότητας είναι ο χρόνος.Το παρελθόν και το μέλλον ως είδη του χρόνου,συνιστούν είδη κινήσεως και αναφέρονται στο γίγνεσθαι.Όμως αυτό που είναι αμετάβλητο και ακίνητο δεν αρμόζει στο πέρασμα του χρόνου να γίνεται πρεσβύτερο ή νεότερο.Ο χρόνος γεννήθηκε μαζί με τον ουρανό και θα διαλυθεί μαζί του αν χρειαστεί ποτέ να διαλυθεί.Η ψυχή του σύμπαντος κατανεμήθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να αντιστοιχεί μία ψυχή σε κάθε άστρο.Ανέβασε ο δημιουργός τις ψυχές σε ουράνιο σχήμα για να αποκαλύψει σε αυτές την φύση του σύμπαντος και τους νόμους της ειμαρμένης.Προγραμμάτισε μία και μοναδική πρώτη γέννηση για να διασφαλίσει την ίση μεταχείρηση όλων των ψυχών.Οι ψυχές οφείλουν να φυτευτούν στο κατάλληλο όργανο του χρόνου, [3]και να δώσουν ζωή στο πιο θεοσεβές έμβιο όν ,δηλαδή τον άνθρωπο,που μόνος από όλα τα έμβια όντα λατρεύει τους Θεούς.Όποιος ζήσει σωστά τον χρόνο που του αναλογεί θα επιστρέψει στην έδρα του συγγενούς του άστρου και θα ζήσει εκεί ευτυχισμένη ζωή.

Όταν πεθάνει ο άνθρωπος οι γνώσεις τις οποίες αποκόμισε στην ζωή του στην γή,δεν χάνονται αλλά έλκονται από το κέντρο της ψυχής,στην δε επόμενη ενσάρκωση δεν εμφανίζονται πλέον στο προσκήνιο της συνειδήσεως, αλλά εμφανίζονται ως τάσεις της ψυχής και ιδιότητες του ατόμου που βρίσκονται στο υποσυνείδητο.Ένας λόγος του Ηράκλειτου ορίζει ότι κάθε τι που γίνεται έρχεται από το αντίθετό του,εφόσον βέβαια είναι στην φύση του να έχει αντίθετο.Ώστε ανάμεσα σε δύο αντίθετα υπάρχουν δύο δρόμοι,που οδηγούν από το ένα στο άλλο,ή όπως λέγει ο Ηράκλειτος είναι ο ίδιος δρόμος,που φέρει προς τα πάνω και προς τα κάτω.Ο δρόμος προς τα πάνω δείχνει την γέννεση και ο δρόμος προς τα κάτω την φθορά.Το θετικό και το αρνητικό,που κατά τα φαινόμενα είναι αντίζυγα στο βάθος είναι ομόζυγα.Αντίθετο όμως στην ζωή είναι ο θάνατος,στο «ζήν» το  «τεθνάναι».Αν λοιπόν δεχθούμε ότι η ψυχή είναι ένα με την ζωή,τότε η ψυχή ήταν κάπου αλλού πριν έλθει εδώ,πρέπει μάλιστα να ομολογήσουμε ακόμα ότι ο θάνατος είναι η πηγή της ζωής.Είναι επίσης αδύνατον να ακολουθεί η ζωή μονάχα τον ένα δρόμο,δηλαδή την κατεύθυνση προς τον θάνατο,γιατί τότε θα πέθαινε όλη η ζωή,θα τερματιζόταν.Η διαδικασία της ζωής πρέπει να είναι παλίνδρομη,γιατί δεν υπάρχε ιάλλος τρόπος να μην ξοδευτεί η ζωή καθώς αυτή οδεύει προς τον θάνατο.[4]

Ο πλατωνικός Σωκράτης ορίζει στον «Φαίδωνα» τον θάνατο σύμφωνα με την ορφική θρησκεία,ως τον χωρισμό του σώματος από την ψυχή.Ωστόσο στην πλατωνική κοσμοθεωρία θάνατος είναι η απομάκρυνση της ψυχής από καθετί που την εμποδίζει από τον στοχασμό της Ιδέας.Η αποστροφή της ψυχής από την σύγχιση,που προκαλούν οι αισθήσεις ονομάζεται επίσης θάνατος.Η φυγή της ψυχής από  την «δόκηση» και ο ερχομός της στην αντικειμενική γνώση είναι θάνατος.Ο θάνατος δεν έχει μόνο ηθική αλλά και γνωστική σημασία.Ό,τι εμποδίζει την ψυχή να φτάσει στην γνώση και να βρεί τον καθαρό λόγο της ουσίας αξίζει να ονομαστεί θάνατος.Ο Νούς λοιπόν είναι αυτός που χρειάζεται να ελευθερωθεί από την δουλεία του στην αίσθηση και στο σώμα.[5]

Η διαλεκτική σχέση που συνδέει την ψυχή με τον θάνατο έχει μεγάλη σημασία,γιατί με τον τρόπο αυτόν τίθεται το πρόβλημα για την αρχή της ζωής.Για να κατανοήσουμε το αληθινό νόημα της ζωής πρέπει να την απογυμνώσουμε από την θρησκευτική και την μυθική επένδυση που της δίνει ο «Φαίδων».Ζωή και θάνατος είναι δύο είδη γενέσεως,δύο γίγνεσθαι.Η κίνηση της ζωής προς το τέρμα της σημαίνει την κίνηση της ζωής προς την απόκτηση Μορφής.Η ζωή,με άλλα λόγια,έχει για αρχή της την μη ζωή,τον θάνατο.Ο φιλόσοφος αντίστοιχα δεν ποθεί τον θάνατο αλλά την απελευθέρωση από τις υλικές δεσμεύσεις.

Κάθε ψυχή ορίζεται ως τέτοια στο μέτρο που φέρνει την ζωή,αλλά την αξία της αποδεικνύει επειδή ζεί και πράττει κατά έναν ορισμένο τρόπο.Τούτο σημαίνει πως όλες οι ενέργειες της ψυχής οφείλουν να αποβλέπουν σε ένα συγκεκριμένο σκοπό.Οι άνθρωποι ασφαλώς κάνουν πολύ περισσότερο κακές πράξεις παρά καλές,αλλά τις κάνουν χωρίς να το θέλουν.(Ιππίας μέγιστος 296 c).Κανείς δεν είναι εκουσίως κακός.Όλοι οι σοφοί εξάλλου έχουν σκεφθεί έτσι.(Πρωταγόρας 345 d-e)

Σαφώς υφίσταται διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτό που επιθυμεί κανείς να κάνει και σε αυτό που του φαίνεται καλύτερο.(Γοργίας 466 d-466e).Eίναι βέβαια δύσκολο για έναν πολιτικό-ρήτορα που πράττει άδικα,ατιμάζει ή εξορίζει να υποστηρίξει ότι αυτά γίνονται παρά την θέλησή του.Εξίσου δύσκολο είναι να το υποστηρίξει ένας τύραννος,που εξ’ορισμού δεν εξαναγκάζεται από κανέναν και τίποτα.

Είναι θεληματικό όχι εκείνο το οποίο προκύπτει από μία απόφαση,αλλά η συναίνεση σε μία πράξη,της οποίας κανείς επιθυμεί την συνέπεια:δεν υπάρχει στον Πλάτωνα,ούτε στον Αριστοτέλη κυριολεκτικά μιλώντας βούληση,εάν κανείς εννοεί με τον όρο αυτόν μία αυτόνομη ιδιότητα.[6]

Μόνον ο Λόγος μπορεί να αντιταχθεί στα πάθη και να προσδιορίσει την πράξη.Άβουλος-άκων χαρακτηρίζεται εκείνος ο άνθρωπος που δεν ενεργεί με όλη την βούλησή του,και είναι αυτός ο όρος που συνάπτεται προς την κακότητα,στο ηθικό σφάλμα,στην αδικία,αφού κανείς δεν μπορεί να επιθυμεί τίποτα από όλα αυτά.Ακόμα και αν συναινούμε στο να κάνουμε κακό ή ουδέτερα πράγματα,είναι πάντοτε με σκοπό τα καλά πράγματα που εμείς πράττουμε κακώς.[7]

Η αυταπάτη στον τομέα των ενεργειών ενός ατόμου έγκειται στο ότι πολύ συχνά ένας «καλός στόχος» δεν αποδεικνύεται τέτοιος.Ω στόσο παρά τα φαινόμενα εκείνος που τον επέλεξε δεν ήθελε πραγματικα ένα άσχημο αποτέλεσμα.Δεν είναι καθ’ολην την βούλησή του,που ο άδικος σφάλλει.(Πολιτεία, 10^ο βιβλίο 589 c.)

Η προφανής αντίρρηση στον προηγούμενο συλλογισμό είναι ότι μπορεί να συμβεί κάποιος να έχει επίγνωση ενός κακού σκοπού και παρά ταύτα να τον επιδιώκει.Πρόκειται σύμφωνα με τον Πλάτωνα για μία καθ’όλα εξωτερική αναγνώριση.Αντικειμενικά ένας στόχος είναι επιβλαβής,αλλά υποκειμενικά σε περίπτωση που ο άνθρωπος τον επιδιώκει, του φαίνεται καλός,τουλάχιστον την στιγμή της πράξης.

Κάθε άνθρωπος πιστεύει ότι βούλεται εκείνο που είναι πραγματικά καλό γι’αυτόν,μπορεί κατά συνέπεια να αντιτάξει το  πραγματικά καλό σε ένα φαινομενικά καλό,όπως κάνει ο Καλλικλής στον Γοργία,όταν θέτει σε αντιδιαστολή το συμβατικά καλό που καθορίζεται από τους κοινωνικούς κανόνες και αυτό που είναι σύμφωνα με την θεωρία του επί της ουσίας καλό.

Η ουσία του καλού τίθεται μόνο μέσω της νοήσεως.Η αρετή είναι όρος της ευτυχίας,το να είναι δε κανείς καλός σημαίνει απαραίτητα να είναι ενάρετος.Συνθήκη της ευτυχίας δεν είναι τόσο  η αρετή όσο η δικαιοσύνη.Η αρετή σαν όρος δεν έχει έννοια αποκλειστικά ηθική.Δηλώνει την ικανότητα ενός όντος να εκτελεί καλώς μία λειτουργία.( Απολογία 18 a, Μένων 78^α,Πολιτεία-βιβλίο10ο 353 b-e,και κεφ.Α΄των Νόμων).

Οι ψεύτικες αρετές γεννώνται από την ανησυχία για το μέλλον,κυρίως όταν πρόκειται για την ανταλλαγή φόβων ή ηδονών.Ο Πλάτων καταδεικνύει στο σημείο αυτό την παραποίηση στην ορισμό της αρετής:από αυτό το είδος της ανταλλαγής προκύπτουν απατηλές αρετές,που φαινομενικά υπάρχουν,αλλά μπορούμε να τις διαχωρίσουμε από την αλήθεια,λόγω της προέλευσής τους.Οι αληθινές αρετές συναλλάσσονται με την σκέψη,η φρόνηση είναι το μοναδικό μέσο κατάκτησης της αρετής,γιατί στοχάζεται πάνω στις Ιδέες,τις ηδονές, και τους κόπους,προσδιορίζει τα πραγματικά αντικείμενά τους,διορθώνει τα σφάλματα που αφορούν την φύση του επικίνδυνου,του ευχάριστου και του επίμοχθου.Η εξαγνιστική εργασία της φρόνησης εγγυάται την συμφωνία μεταξύ του πράγματος και του ονόματος.[8]

Το να διδάσκει κανείς την αρετή σημαίνει να προκαλεί τον στοχασμό.Η σκέψη είναι ισότιμη προς την αρετή και σε κάθε μία από τις αρετές,διότι δεν είναι απλή γνώση,αλλά έχει την δύναμη να κυριαρχεί πάνω σε όλες τις δυνάμεις,οι οποίες θα μας απέτρεπαν από εκείνη.Τίποτε δεν είναι πιο δυνατό από την γνώση έλεγε ο Σωκράτης στον Πρωταγόρα,και δεν άλλαξε γνώμη.(Πρωταγόρας 357 c).H σκέψη θα συνδιαλλαγεί με την ανδρεία όταν ο καιρός του κινδύνου έλθει.Η άκρατη ηδονή θα συνδιαλλαγεί με την μετριοφροσύνη.Στην περίπτωση της αρετής,η σχέση μεταξύ του ενός και του πολλαπλού δεν είναι ούτε η σχέση ενός γένους προς τα είδη,ούτε η σχέση ενός όλου προς τα μέρη του.[9]

Η σκέψη διαφοροποιεί την αληθινή από την φαινομενική αρετή,όταν η αρετή ιδιαιτεροποιείται είναι η σκέψη που κατακερματίζεται και γίνεται ανδρεία.Αρετή και σκέψη δεν είναι δύο κλειστές ολότητες,είναι αντίθετα τόσο εσώτερες η μία στην άλλη,ώστε η σκέψη να διεισδύει σε κάθε αρετή,χωρίς να είναι ένα μέρος της και χωρίς να καλύπτει ένα μέρος του ορισμού της.Η ενάρετη ψυχή περιλαμβάνει την σκέψη σε όλα όσα επιθυμεί επιχειρεί και πράττει.Σε όλες τις ενέργειες και τους λόγους της η δύναμη της διάνοιας εμπεριέχεται.Η γνώση,που είναι αρετή συμπίπτει με την αναγνώριση από την γνώση της αρετής της.

Ο Πλάτων προσπαθεί με βάση όρθους συλλογισμούς να διανύσει την απόσταση προς όλα τα μυστικά του φυσικού σύμπαντος.Ωστόσο τις ιδέες του για την γεωγραφία και την αστρονομία τις προσφέρει μέσα από την κατασκευή μύθων.Αν όχι στον «Φαίδωνα» αργότερα θα αναιρέσει το μόνο συμπέρασμα που είναι ανοιχτό σε έναν ευθύ και λογικό άνθρωπο,που ζει σύμφωνα με την πλατωνική μεταφυσική θεωρία.Με άλλα λόγια το γεγονός ότι δεν υπάρχει κανένα σαφές όριο που να καθορίζει την φυσική πραγματικότητα,μόνο υποθέσεις εξειδικευμένες.Όταν ο Πλάτων εγκαταλείπει την αισθητική εμπειρία,και ταυτόχρονα αποκλείει την φυσική ,την βιολογία, την ιατρική,από το στάδιο των ανωτέρων σπουδών,δεν υπάρχει καμμία αντίρρηση στο γεγονός ότι από εδώ και πέρα η αθανασία της ψυχής θα αντιμετωπιστεί από την διαλεκτική.Μορφές όπως η φωτιά το χιόνι,η ζέστη,ο πυρετός,αντιμετωπίζονται με την επαρκη απορία στον Τίμαιο.Η ύπαρξη των φαινομένων αυτών,παράγεται φορμαλιστικά και τοποθετείται σε μεταφυσικό επίπεδο,μόνο και μόνο για να εγκαταλειφθούν στο σημείο αυτό,καθώς συνεχίζεται στον Τίμαιο η ενασχόληση με την ερμηνεία της δημιουργίας των φυσικών φαινομένων.Τελικώς τα φαινόμενα της επιστήμης ανάγονται στην γεωμετρική δόμηση της ύλης.Γνωρίζουμε για παράδειγμα ότι η φωτιά οδηγεί το νερό σε σημείο βρασμού,λιώνει τα μέταλλα,και λαμβάνει μέρος στην διαδικασία της θρέψης του σώματος όπως και το νερό.Οι αιτίες των φυσικών,χημικών και βιολογικών φαινομένων,δεν διαχωρίζονται από τα συστατικά των Ουσιών και από τις Μορφές αλλά μεταβάλλουν συνθετικά την δομή των ατόμων.[10]

Ότι απαιτείται από τις αιτίες δεν είναι η βεβαιότητα τελικά,αλλά η παρουσίαση μίας υποθετικής μορφής,της ατομικής θεωρίας,που δεν έχει παρά την αίγλη μίας αισθητικής θεωρίας,καθώς τα ίδια τα φαινόμενα συνηγορούν κατά την πλατωνική άποψη σε κάτι τέτοιο.Ο Πλάτων δεν διαχωρίζει απλά τις μηχανιστικές από τις τελολογικές αιτίες,αλλά αποκτά οπτική της διάκρισης,ανάμεσα στις λογικές αιτίες και τις κατηγοριοποιήσεις των Ουσιών.Ωστόσο δεν πρέπει να συμπεράνουμε  ότι σε κάποιο  σημείο της ανάλυσης του ο Πλάτων δεν παραδέχεται ότι τα αίτια των φυσικών φαινομένων και όντων,περιλαμβάνουν πολλές και διαφορετικές Ουσίες.[11]

Απευθείας με τα πράγματα ο Νούς δεν συναναστρέφεται ποτέ,γιατί ο Νούς είναι πάντοτε κλεισμένος μέσα του,και από τον εαυτό του ενεργεί και διαμορφώνει την πραγματικότητα.Μόνον το νόημα είναι το σταθερό αντικείμενο του Νού.Το νόημα έχει σχέση με το πράγμα,αλλά ποτέ δεν είναι το ίδιο το πράγμα.Το πρόβλημα της αθανασίας της ψυχής συναρτάται άμεσα με εκείνο του νοήματος.Ο λόγος των πραγμάτων,όχι κατά την οντολογική αλλά κατά την λογική σημασία,μετατρέπεται σε πρόβλημα των αρχών της φιλοσοφίας.Οι αρχές όμως αυτές για να έχουν αξία για την έρευνα και για την νόηση,πρέπει να έχουν αντικειμενικότητα,σταθερότητα και αθανασία.Την στροφή τούτη από την οντολογία στην εννοιολογία,από την ενυπόστατη ουσία στην νοητή ουσία,την έζησε ο Πλάτων σαν ουσιαστικό βίωμα.[12]

Τούτο φαίνεται κυρίως στον «Φαίδωνα»,όπου ο φιλόσοφος μας ααποκαλύπτει έμμεσα με το στόμα του Σωκράτη,τι έγινε μέσα του,καθώς προχωρούσε από τα πράγματα στα νοήματα,καθώς από την πολλαπλότητα προσέγγιζει την Ιδέα: «όταν ήμουνα νέος»,λέει ο Σωκράτης στον Κέβη, «με κυρίεψε μεγάλη επιθυμία για αυτήν εδώ την σοφία,που την ονομάζουν φυσική επιστήμη.Γιατί μου φαινόταν μία έξοχη επιστήμη,με το να γνωρίζει τα αίτια του κάθε όντος,δηλαδή γιατί γίνεται το καθένα,γιατί φθείρεται,γιατί υπάρχει….» Ο Πλάτων μιλά πάντα για την ίδια ψυχή.Τείνει βέβαια κανείς να σκεφτεί ότι ορισμένα επιχειρήματα της δίνουν μία φύση,ενώ ορισμένα άλλα επιχειρήματα της δίνουν μία άλλη φύση.Σύμφωνα με το κυκλικό επιχείρημα( «Φαίδων» 70c-73e), όταν ένα γίγνεσθαι καταλήγει σε μία αντίθετη κατάσταση,αυτό σημαίνει ότι αντιτίθεται στην κατάσταση αφετηρίας του.Το ουσιώδες σημείο οπωσδήποτε στον «Φαίδωνα» είναι ότι ο Σωκράτης την στιγμή που πεθαίνει διαβεβαιώνει για την ύπαρξη μίας ανώτερης πραγματικότητας,αθάνατης και αιώνιας,και αυτήν την εμπιστοσύνη του φιλοσόφου δεν μπορούμε να την θεωρήσουμε παράλογη ή τρελλή.Ο Σωκράτης δεν ικανοποιείται από την παλαιά θρησκευτική πίστη στην αθανασία της ψυχής,,αλλά  είναι σίγουρος ότι  η ψυχή του θα συνεχίσει να υπάρχει μετά τον θάνατο,ότι είναι άφθαρτη.Ο Πλάτων υποστηρίζει σθεναρά την άποψη του δασκάλου του εντάσσοντας τις ποιότητες της ψυχής στην αιώνια και ακατάστρεπτη φύση μίας ύπαρξης που διαθέτει την φύση  που έχουν οι Θεοί και οι Μορφές[13]  O στόχος του Πλάτωνα στον κοσμολογικό μύθο του « Τίμαιου» είναι η αποκάλυψη της τάξης του σύμπαντος,καθώς και του τρόπου με τον οποίο αυτή μετατρέπεται σε απτό γεγονός.Ο κόσμος δημιουργήθηκε σε μία εξελικτική διαδικασία ( «Τίμαιος» 28 c ).

Η μίμηση της Μορφής είναι αναγκαία προυπόθεση για την δημιουργία των όντων.Το να σκέπτεται κανείς την μιμητική απεικόνιση της Μορφής,ή την τυχαιότητα στην κίνηση ανεξάρτητα από την Δημιουργία είναι σφάλμα.Όπως ακριβώς ο Αριστοτέλης πίστευε ότι η πρωταρχή της ύλης δεν έχει πραγματική ύπαρξη από μόνη της, αλλά γνώριζε ότι περισσότερο ήταν σύνθεση πρωτογενών ουσιών ( γή,αέρας,νερό,φωτιά) οι οποίες λαμβάνουν στοιχειώδεις σχηματισμούς,έτσι και η μίμηση καθώς και η καθαρή Μορφή αποτελούν μία αποκλειστικά μεταφυσική συγκυρία. Αν θελήσουμε να έχουμε κάποιο συμπέρασμα αυτό πρέπει να βρίσκεται στην δομή των ειδώλων-ομοιωμάτων της πραγματικότητας,και την είσοδό τους στον κόσμο.[14]

Η ψυχή είναι σκεπτόμενη,προσκολλάται σε πραγματικότητες ουσιωδώς άφθαρτες και εξομοιώνεται με αυτές όπως αναλύει ο «Φαίδων» και επαναλαμβάνει η «Πολιτεία».Μπορεί να το κάνει διότι τέτοια είναι η αληθινή της φύση και ο προορισμός της,κάτι που ωστόσο κάθε ψυχή δεν αναγνωρίζει.Το επιχείρημα της αναμνήσεως,συνδεδεμένο με το επιχείρημα της συγγένειας της ψυχής με τις νοητές ουσίες,δεν ξανατέθηκε ποτέ ως ζήτημα ακόμα και κατόπιν των αντιρρήσεων του Σιμμία και του Κέβη.Η ψυχή η οποία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως σκεπτόμενη,έχει ίσως περισσότερο από όλα τα όντα και όλες τις ουσίες κάτι το ακατάστρεπτο.Όμως η ενοποίηση των δύο ποιοτικά διαφορετικών δυνάμεων της ψυχής ,που η μία ζωοποιεί και κινητοποιεί το σώμα με το οποίο ενώνεται ,και η άλλη σκέπτεται διαχωριζόμενη από αυτό,δεν έγινε ποτέ[15]

Γίνεται με τον τρόπο αυτόν φανερό ότι ότι το μη όν εμπεριέχεται στο όν,μετέχει στην ίδια ουσία του όντος, ωστόσο η ιδιαιτερότητά του συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ακριβώς ότι παραμένει ξένο,έ τερο προς το όν.Η ετερότητα είναι αυτό που κατανοούμε ως σωματικότητα, ενώ την πρωταρχική νοήμονα ουσία ονομάζει ο Πλάτων όν.Στον «Σοφιστή»  ο Πλάτων διευκρινίζει: «όταν λέμε μη όν δεν δεν λέμε κάτι το οποίο είναι τελείως αντίθετο στο όν ,παρά μόνον διαφορετικό»(257 b)

Eπομένως ο αιώνιος κόσμος του παντός παρά τον καταμερισμό του και την φαινομενική διαίρεσή του, υφίσταται ως ακατάλυτη ενότητα,εφόσον πλάστηκε με βάση το πρότυπο των Μορφών. Στον «Φίληβο» τονίζει: « πρώτα ονομάζω το άπειρο, κατόπιν το πεπερασμένο, τρίτον υπάρχει μία ουσία μικτή και δημιουργημένη από τα δύο αυτά.Η αιτία της αναμείξεως χαρακτηρίζεται ως τέταρτη δύναμη»

Ο Λόγος σχετίζεται άμεσα με την κατανόηση της Μορφής, ώστε να αντιληφθεί ο μελετητής την Ιδέα του ωραίου.Οι κοσμολογικοί μύθοι έχουν ως στόχο να αποκαλύψουν τα ερείσματα της τάξης του σύμπαντος,δεδομένου ότι η μη συστηματική κίνηση οδηγεί σε δυσαρμονία.Ο αφηγηματικός τρόπος του μύθου του Δημιουργού,επιβάλλει πρόδηλες αναγκαιότητες::ό,τι είναι οντολογικά πρωτεύων παρουσιάζεται ως απλή φάση εξέλιξης.Ο Πλάτων επισημαίνει στον μύθο της γενέσεως ότι ακόμα και εάν το σώμα πρέπει να παραμείνει προγενέστερο και κατώτερο από την ψυχή,η αντίθεση μεταξύ τους διασφαλίζει την ισορροπία.(«Τίμαιος»,34 c). Οι υλικές συνθήκες όπως υποδεικνύει το όνομά τους,λειτουργούν ως παράγοντες ώστε να καθοριστεί ένα πανομοιότυπο παρόντος και παρελθόντος.[16]Οι υλικές συνθήκες διαθέτουν το πλεονέκτημα να πραγματοποιούν τον διαχωρισμό και την αναγνώριση της ιδιαίτερης ταυτότητας των πραγματικότήτων.Τυπικά και συγκεκριμένα συμπεράσματα που καθορίζουν επακριβώς τις παραμέτρους λειτουργίας της ομοιότητας και της ετερότητας δεν εκφράζονται στην πλατωνική θεωρία.Είναι αμέσως προφανές ότι η απλή ετερότητα δεν σχετίζεται με την εικόνα.Υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στην κοσμική ιστορία,που δεν σχετίζονται με δεδομένες πραγματικότητες,εξελίξεις,οι οποίες δεν στοχεύουν στις μεθόδους του Όντος,και δεν υπηρετούν τους τρόπους με τους οποίους συνδεόμαστε με αυτό.Στην πιο γενική της έννοια η ψυχή είναι ο παράγων που εξομοιώνεται με τις έμφυτες αναγκαιότητες των επιδιώξεων της ζωής.Το σωματικό πλέγμα της ψυχής περιλαμβάνει την ανάπτυξη,την συναίσθηση,την κατανόηση των ηθιικών αξιών,εν γένει όλες τις λειτουργίες της ζωής[17].Αυτό φαίνεται πως είναι  στην πλατωνική θεωρία το «πρότυπο» που οδηγεί στο Απόλυτο.Πάνω από όλα για την δημιουργία της ζωής απαιτείται η πράξη της ανάμειξης,η έννοια της συμμετοχής του Δημιουργού και των δαιμόνων,κατά τρόπο ώστε η ανθρώπινη ύπαρξη να γεννάται και να εξελίσσεται ως υπερβατική ετερότητα.Ότι προέρχεται  από την φύση δεν είναι λογικό και γι’αυτό δεν είναι πάντοτε καλό.Πέρα από την φύση υπάρχει ο Λόγος,άσχετος εντελώς προς αυτήν διότι έχει άλλη προέλευση.Το φιλοσοφικό οικοδόμημα του Πλάτωνα στηρίζεται στην ύπαρξη ενός άλλου κόσμου,ανεξάρτητου από την θνητή ζωή,τέλειου,αιώνιου.Πρόκειται για έναν κόσμο,που υπάρχει από την αρχή των όντων.Ο κόσμος αυτός των Ιδεών δεν γίνεται κατανοητός από τις αισθήσεις,αλλά μόνο από την διάνοια.Ανάμεσα στο σύμπαν των αισθητών πραγμάτων,που είναι στο μεγαλύτερο μέρος του ο κόσμος του ανθρώπου ως υλικός,και στο νοητό σύμπαν των Ιδεών,υπάρχει η ψυχή.H αναγνώριση ότι υπάρχουν Ιδέες της κίνησης δεν σημαίνει ότι η αυτοκίνητη ψυχή πρέπει να ενταχθεί σε αυτές.Πρέπει επίσης να αποκλειστεί η άποψη ότι είναι έμψυχη κάθε ιδέα εφόσον οι ιδέες θεωρούνται ακίνητες,άσχέτως εάν το «παντελώς όν» νοείται ως προικισμένο με ζωή όπως άλλωστε και το «παντελές ζώον» του Τίμαιου. Το «παντελώς όν» αναλύεται στον Σοφιστή, δεδομένου ότι το όν πάσχει καθόσον γιγνώσκεται,και κατά τούτο κινείται.Δεν κινείται μόνον κατά το ότι γνωρίζεται ,χωρίς καμμία εσώτερη κίνηση αποκλειστικά δική του.Πρόκειται για το σύνολο της μεταφυσικής πραγματικότητας,εκείνοι δε που δέχονται την ακινησία του όντος αφανίζουν την επιστήμη.Το ίδιο κάνουν και όσοι αποδέχονται πως τα πάντα κινούνται αφού η επιστήμη προυποθέτει και πράγματα σταθερά και αμετάβλητα,όπως οι ιδέες.Το «παντελώς όν» περιλαμβάνει την ψυχή με  την αυτοκινησία της,και τον νού με την κυκλική κίνησή του.Έτσι ο Πλάτων καθορίζει οριστικά την θέση του ανάμεσα στον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη.Οι απόψεις του Πολιτικού  για την παγκόσμια κίνηση εντάσσονται σε έναν μύθο κοσμογονικό,όπου ο Πλάτων αντιπαραθέτει το νοητό και το αισθητό,τον κυβερνήτη νού και την σωματική αρχή,την αταξία της ύλης πριν επέμβει ο Δημιουργός ,και την τάξη που δημιουργεί η θεική παρέμβαση,την διάλυση στην οποία οδηγεί η ανομοιότητα-η ετερότητα η οποία χαρακτηρίζει τα αισθητά-,και την αποκατάσταση του ενός η οποία αποκαθίσταται μέσω της ομοιότητας. Η σημασία της μυθολογικής αφήγησης στον « Τίμαιο» δεν υπάρχει στον «Φαίδωνα» , στον οποίο επικρατούν περισσότερο αρχαικά πρότυπα. Σίγουρα η παραπάνω αφήγηση συνέδεσε τα τρέχοντα δεδομένα γεγονότα με τις αιώνιες και πρωταρχικές αλήθειες,με τα πρωταρχικά στοιχεία και αιτίες,όπως θα το έθετε ο Αριστοτέλης.Η κριτική σπουδαιότητα της αναφοράς αυτής έγκειται στο ότι ο Πλάτων δεν έχει σκοπό να καταργήσει τον χρόνο,να μετατρέψει την ιστορία σε μία απλή επιφάνεια,ή σε ένα σημάδι εκκίνησης ανώτερων πραγμάτων.Στόχος του φιλοσόφου είναι η υπέρβαση της εμπειρικής πραγματικότητας.Αντί για επίδειξη  και ανάλυση της ιστορίας ο Πλάτων ασχολείται με το ανώτερο επίπεδό της ,την αιωνιότητα, κάτι που σημαίνει ότι αντιτίθεται στο συγκεκριμένο διάλογο [18] στην μυθική αρχαική ανάλυση.

Η ψυχή,που χαρακτηρίζεται « φιλόσοφη, οικεία, ημετέρα»,ανακαλύπτει ξανά την επιστήμη.Αναμφισβήτητα ο χαρακτήρας της καθαρότητάς της οδηγεί στην τριαδικότητά της, και ολοκληρώνει την μελέτη της πραγματικής επιστήμης.[19]

Ο M. Mendelson θέτει το εξής δίλημμα: εάν η ψυχή αποτελείται από διάφορα μέρη, αυτά πρέπει να είναι ή ζωντανά,ή νεκρά.Το πρώτο είναι άτοπο γιατί θα προκαλούσε πληθώρα ψυχών,το δεύτερο δεν νοείται διότι νεκρά όντα δεν μπορούν να προσφέρουν ζωή,και να συνθέσουν ένα όν το οποίο θα διαθέτει νόηση.Η ψυχή του φιλοσόφου  θεώμενη την αλήθεια και την θεότητα εν ζωή,δεν ενσαρκώνεται μετά το θάνατό της σε υλική ύπαρξη,αλλά προσεγγίζει το συγγενές αυτής πνεύμα και τρέφεται από αυτό.[20]Ο Πλάτων ενώνει τον άνθρωπο με την φύση και τον κόσμο,από την υψηλή σκοπιά της Ιδέας.Δεν επιστρέφει στην απλή φυσιοκρατία,αλλά από την νοητή σκοπιά που λέγεται Ιδέα,ενώνει τον άνθρωπο με την φύση.Ο δρόμος προς την φύση περνάει μέσα από την Ιδέα,γιατί από αυτήν και μόνο μπορεί να αντικρύσει ο άνθρωπος τον εαυτό του και το περιβάλλον,να αναγνωρίσει την αξία τους και να πλέξει τον μύθο τους.Ο Σωκράτης στο διαλεκτικό μέρος του «Φαίδρου» (270 c) ισχυρίζεται ότι δεν μπορούμε να διερευνήσουμε το ανθρώπινο πμεύμα και την ψυχή,δίχως να την εντάξουμε στην θεωρία του παντός. Με την εσωτερική θέαση ακεραιώνει ο φιλόσοφος τα φαινόμενα και τα πράγματα,ενώ η αίσθηση και η κοινή λογική τα βλέπουν ως απλά περιστατικά.[21]Ό,τι η φύση και ο άνθρωπος προσπάθησαν να φέρουν σε πέρας και δεν το κατόρθωσαν ,ο φιλόσοφος με την εσωτερική του θέαση το ολοκληρώνει.Η τελειότητα, ο στόχος της ωραιότητας,της αλήθειας και της δικαιοσύνης,υπάρχει μόνον στα αρχέτυπα που κινούν την ψυχή του Δημιουργού.Το πέρασμα της ψυχής από την χρονικότητα,είναι μία στιγμή φωτός,που χαρακτηρίζει τα πράγματα είτε με την τέχνη,είτε με την γνώση,είτε με την πράξη.Όταν η ψυχή φτάσει στην συμμετρία των δυνάμεών της και εντείνει την κάθε μία όσο γίνεται περισσότερο,δίχως ωστόσο να διασπάσει την ενότητα και την ισορροπία της,τότε πλήρη τους όρους της αληθινής δημιουργίας. Ο « Φίληβος» γιαιρεί τον αισθητό και τον νοητό κόσμο,σε τέσσερα γένη ή είδη : α) το άπειρο,δηλαδή το αόριστο,β) το πέρας δηλαδή το ορίζειν,γ) το μικτόν, με άλλα λόγια το καθορισμένο και αποτελούμενο από τα δύο πρώτα,και δ) την αιτία της ανάμειξης δηλαδή το αγαθό,εφόσον μόνο αυτό μπορεί να θεωρηθεί αιτία του ορισμού της Μορφής. Αιτία για την ορθή κοινωνία στα πλαίσια της φύσης, είναι «η δύναμις του αγαθού»,το οποίο παράγει την τάξη,την αρμονία τον καλό καιρό και την υγεία.Αιτία πάλι για την ορθή κοινωνία μέσα στα ανθρώπινα δημιουργήματα είναι η λογική προσαρμογή των πραγμάτων στους φυσικούς νόμους.Επίσης αιτία δημιουργίας είναι και η θεική μανία του φιλοσόφου,του ποιητή του δημιουργικού ανθρώπου.

[1] Charles P.Bigger, “A platonic inqiaty-the soul and the world”, Luisiana State University,Press Baton Rouge,1968,σ.σ 161.

[2]  Paul Kucharski: “ Aspects  de la specultion platonicienne,Serie “Etudes”, Tome 1 σ.σ 304.

[3](1) Τά όργανα του χρόνου είναι η Γή,ο Ήλιος η Σελήνη και οι πέντε Πλανήτες.

[4] «Εισαγωγή στον Πλάτωνα»,Ι.Ν.Θεοδωρακόπουλος,

Αθήνα,Μάρτιος 1947,σ.σ.225-226

[5] Bibliotheque des philosophies: “Platon- Le desir de comprendre” par Monique Dixsaut,Paris,Libraire philosophique J.Vrin.σ.σ 226-227.

[6]Bibliotheque des philosophies: “Platon ,Le desir de comprendre”,par Monique Dixsaut,Paris,Libraire philosophique J.Vrin,σ.σ. 201-202.

[7]Bibliotheque des philosophes,Platon-Le desir de comprendre,par Monique Dixsaut,Paris,Libraire philosophique J.Vrin,σ.σ.206-207.

[8] Bibliotheque des philosophes,Platon-Le desir de comprendre,par Monique Dixsaut,Paris,Libraire philosophique J.Vrin,σ.σ 207.

45  Bibliotheque des philosophes, “Platon,le desir de compremdre”, par Monique Dixaut,Paris,Libraire philosophique J. Vrin,2003 σ.σ 208-209.

46 Methaphysics and Epistemology, collection of critical essays,Anchor books,Doublepay and company,edited by G.Vlastos,Garden city –New Yotk,1971,σ.σ. 165.

47 Methaphysics and Epistemology,collection of critical essays,Anchor bookw,Doublepay and company,edited by G.Vlastos,Garden city-New York,1971,σ.σ 166.

[12] «Εισαγωγή στον Πλάτωνα»,Ι.Ν.Θεοδωρακόπουλος,Αθήνα,Μάρτιος 1947,σ.σ 161.

[13] Bibliotheque des philosophies,”Platon-Le desir de comprendre”,par Monique Dixsaut,Paris,Libraire philosophique J.Vrin,2003 σ.σ. 198,201.

[14] Charles.P.Bigger: “A Platonic inquiry-The soul and the world”,Luisiana state University,Press Baton Rouge,1968 1 ,σ.σ.163.

[15] Bibliotheque de philosophes, “Platon-Le desir de comprendre”,par Monique Dixsaut,Libraire philosophoque J.Vrin,2003,σ.σ 201.

[16] Charles. P.Bigger, “A platonic inquiry-the soul and the world”,Luisiana state University,Press Baton rouge,1968,σ.σ 163-164.

[17] Charles.P.Bigger, “A platonic inquiry-the soul and the world”Luisiana state University,Press Baton rouge,1968, σ.σ 159.

[18] Charles.P.Bigger: “A platonic inquiry- The soul and the world”, Luisiana state University,Press  Baton  rouge,1968, σ.σ 164.

[19] Paul Kucharski: “Aspects de  la speculation platinicienne-L’affinite entre les Idees et l’ame”,1971,σ.σ 304-5.

[20] Κων|νου Ιω. Βουδούρη: «Πλατωνική φιλοσοφία», Αθήνα 1990 σ.σ 65.

[21] Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος: Πλάτωνος «Φαίδρος»,βιβλιοπωλείο της Εστίας,εισαγωγή,αρχαίο και νέο κείμενο με σχόλια,έκτη έκδοση,2005,σ.σ 56.