η ιατρική στον Ιπποκράτη και τον Γαληνό

Οι περίοδοι μελέτης του φαινομένου της αρχαίας ελληνικής Ιατρικής είναι 5: Προϊστορική, Προιπποκράτεια , Ιπποκρατική, Αλεξανδρινή ( Ελληνιστική ) και Ελληνορωμαϊκή ( απαρχές Βυζαντίου ).  

ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ

Η ιατρική ξεκίνησε όταν ένας πρόγονος του ανθρώπου χτύπησε το χέρι του ή το πόδι του με αποτέλεσμα να το σπάσει. Μη αντέχοντας λοιπόν τον πόνο, ενστικτωδώς ανέπτυξε την τέχνη της ιατρικής. Αλλά αυτό δεν το έκανε μόνο ο άνθρωπος αλλά και κάποια ζώα όπως ο πίθηκος, που όταν σπάσει ένα άκρο του (χέρι ή πόδι) χρησιμοποιεί κλαδιά και ρίζες για να το τυλίξει και να το κρατήσει σταθερό έτσι ώστε να μειώσει τον πόνο. Έτσι, λόγω της ανάγκης του ανθρώπου να καταπραΰνει τον πόνο του ξεκίνησε και η χρήση βοτάνων η οποία στην εξέλιξη της δημιούργησε τη φαρμακευτική . Η Ιατρική του πρωτόγονου ανθρώπου σαφώς δε ήταν επιστήμη, παρά μόνο μία τέχνη βασιζόμενη στην εμπειρία και στη παρατήρηση. Ο άνθρωπος επωφελήθηκε από την επαφή του με την φύση και το ένστικτο της επιβίωσης καθώς και η λογική επεξεργασία των στοιχειών που συναντούσε, τον προήγαγε  σε ένα δυνατό μέλος των πρώτων κοινωνιών του. Αυτός που γνώριζε αποτελεσματικά μέσα αποτροπής του κακού ή των ασθενειών, ο πρακτικός λαϊκός άνθρωπος μεγάλης πια ηλικίας, είχε πια τον σεβασμό  της ομάδας του και γινόταν ο αρχηγός της ή ο ιατρός-μάγος αν συνδέσουμε το θεουργικό στοιχείο που συνέχει τις κοινωνίες αυτές, αφού κατά τις δοξασίες τους η ασθένεια είναι αποτέλεσμα θείας δίκης, τιμωρίας!

Άρα από νωρίς συνδέεται η υγεία με την μαγεία και τον κόσμο της θρησκείας, με την τέλεση θυσιών και αναφορών προσευχών και εξορκισμών ή κατασκευής φυλακτών. Είμαστε στο στάδιο  των ιατρών –ιερέων.

Παρατηρούμε δηλαδή την εξελικτική πρώιμη εξέλιξη της ιατρικής τέχνης

από τα στενά όρια των γνώσεων ενός ανδρός της οικογένειας , μετά της φυλής σαν μάγος έπειτα σαν ιερέας της κοινωνίας όπου ανήκει.

Σ’ αυτό το συμπέρασμα μας οδηγεί η σύγχρονη επιστήμη της ανθρωπολογίας.

Ο διαπρεπής εκείνος πρωτόγονος μετέφερε τη γνώση του στον άρρενα απόγονο του θέτοντας μυστικιστικό  χαρακτήρα στη παραλαβή της γνώσης.

Και όμως αυτή η κληρονομική διαδοχή των γνώσεων των αυτοδίδακτων αυτών ιατρών μας μεταφέρουν συν τω χρόνω στην ιστορική περίοδο της ιστορίας της Ιατρικής!

Τότε, στον Ελληνικό χώρο, σε δεδομένο χρόνο ( 6ος αιώνας π.Χ. ), ικανά για μελέτη, αρχίζει η επιστήμη της ιατρικής να αποκτά την διάκριση της και να αποσπάται από τα δεισιδαίμονα στοιχεία της, η τις απλές παρατηρήσεις όπως συνέβαινε στους υπολοίπους λαούς πχ Μεσοποτάμιους, Αιγύπτιους κ.α.

Η παράδοση ήδη μας έχει δώσει  αναφορές για την προϊστορική  ιατρική, αποτέλεσμα παρατήρησης του ανθρώπου. Η αφαίμαξη ως πρακτική γίνεται κτήμα του ανθρώπου μετά την μελέτη της χρήσης του από τον ιπποπόταμο, την μέθοδο των κλυσμάτων από τον πελαργό, καθώς και την εγχείρηση του καταρράκτη  από την τυχαία αντίληψη ενός βοσκού, σαν η τυφλή αίγα του ιάθη και ανέβλεψε με την απόσπαση   από τον οφθαλμό της ενός ακανθώδους κλώνου σχοίνου!

Στην ελληνική ειδικά προϊστορική ιατρική εμπειρικοί ιατροί αναφέρονται ο Χείρων Κένταυρος, ο Μελάμπους, ο Ασκληπιός…

ΠΡΟΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΑ ΙΑΤΡΙΚΗ

Εισερχόμαστε στους Ομηρικούς χρόνους. Οι ιατρικές γνώσεις του Ομήρου είναι σημαντικές, τόσο όσο να κάνουν λόγο ορισμένοι μελετητές του, ότι ο ίδιος ήταν ιατρός ή ασκληπιάδης! Στα Έπη ανευρίσκουμε 150 ανατομικούς όρους και περιγραφή του ανθρωπίνου σώματος. Κύριο στοιχείο είναι το αίμα, απώλεια δε μεγάλης ποσότητας του, οδηγεί στον ‘’κελαινόν θάνατον’’, όπου η ψυχή, ως πηγή της ζωής, εξέρχεται με την τελευταία εκπνοή! Οι  εσωτερικές νόσοι χρειάζονται την θεϊκή παρέμβαση, όπως είναι ο λοιμός. Στην Ιλιάδα αναφέρονται 140 περιπτώσεις χειρουργικών παθήσεων και τραυμάτων. Η Ελένη (στο Δ΄ της Οδύσσειας) δίνει το νηπενθές για να απαλύνει τη θλίψη της παρέας που θυμάται το χαμένο Οδυσσέα. Αυτό σημαίνει την χρήση φάρμακων και για ψυχολογικούς σκοπούς. Στο Ε’ της Ιλιάδας, όταν ο Άρης τραυματίσθηκε από το Διομήδη:

Είπε, και τον Παιήονα φώναξε να έρθει και να τον γιάνει.

Τότε ο Παιήονας απιθώνοντας πάνω στην πληγή βοτάνια

Μαλαχτικά μεμιάς τον έγιανε·θνητός μαθές δεν ήταν.

Πώς με την πρώτη το συκόγαλο το άσπρο το γάλα πήζει,

Κι ας είναι αραιό, κι ως τ’ ανακάτωσες θωρείς το ευτύς πηγμένο·

Όμοια γοργά κι αυτός τον γιάτρεψε τον αντρειωμένον Άρη.

Γενικά η χειρουργική είναι αναπτυγμένη, κάτι που μας το πιστοποιεί η αρχαιολογία με τη μελέτη  ευρημάτων ή οστών (κρανία).

Ο Ατρείδης στον επικείμενο λοιμό διατάζει την απολύμανση με θειάφι.

Στον Τρωικό πόλεμο ιατροί ήσαν οι υιοί του Ασκληπιού, Μαχάων και Ποδαλείριος,

ηγεμόνες της Τρίκκης στη Θεσσαλία, και διάφορες γυναίκες… Σημαντικό κεφάλαιο στην Ιστορία της ελληνικής Ιατρικής αποτελεί η περίπτωση των Ασκληπιάδων καθώς έρχονται από τον χώρο του μύθου και της προϊστορίας στον ιστορικό χρόνο! Μάλιστα η επόμενη περίοδος της αρχαίας ελληνικής ιατρικής, η Ιπποκράτεια, είναι συνέχεια τους, καθώς η επιστημονοποίηση της ιατρικής γίνεται από έναν ασκληπιάδη, τον Ιπποκράτη τον Κώο, 18ο εγγονό του Ασκληπιού!

Πηγές τις προιπποκράτειας ιατρικής έχουμε τα έργα του Ομήρου, Ησιόδου, Πινδάρου, Αλκαίου, τα Ορφικά κ.α.

Οι θεότητες της υγείας του ελληνικού  πανθέου ήσαν οι: Απόλλων, ο εφευρέτης της ιατρικής και ο ιατρός των θεών, η Άρτεμις, η λαχεία θεά, η Αθηνά-Υγεία, η Ήρα, προστάτιδα των τιμίων εγκύων, αλλά και τιμωρός των απίστων συζύγων.  Από τον 7ο αιώνα όμως ο Ασκληπιός, γίνεται ο κατ εξοχήν θεός της Ιατρικής!

Πρώτος ιατρός αναφέρεται ο Παίων, με την φήμη ότι ήταν ο ιατρός των θεών!ο Μελάμπους ο Αργείος, ο υιός του Αμυθέωνα, περί το 1400 π.Χ, 150 έτη προ του Ασκληπιού ακολουθεί. Έσωσε τις κόρες του βασιλέα του Άργους Προίτου, Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, από υστερία και φρενίτιδα, λόγο εκζέματος, αποτέλεσμα αυνανισμού, θεραπεύοντας τις δια ελλέβορου ( Απολλόδωρος, Β,γ12, Ηρόδοτος, Θ, κεφ. 33, ‘’Ηρωικαί Γενεολογίαι’’ ). Επίσης θεραπεύει  την μανία των γυναικών της Μεσσηνίας ( Απολλόδωρος, Α, κεφ. 9, 13 ) και την ανικανότητα του Ιφίλκου δια σκωρίας σιδήρου ( Οδύσσεια, Λ, 235 ). Διδάσκει την τέχνη του στον Αμφιάραο και από αυτόν δημιουργούνται τα Αμφιαράρεια. Αυτά μαζί με Ασκληπιεία που έρχονται μετά, ήσαν τα νοσοκομεία της αρχαιότητας!

Ακολουθεί ο Χείρων Κένταυρος, θεραπευτής και δάσκαλος ηρώων, ο προπονητής της Αργοναυτικής εκστρατείας.

Λαϊκοί θεραπευτές, όπως και σε όλες τις παραδόσεις υπήρχαν και εδώ και ονομάζονταν ριζοτόμοι και φαρμακοπώλαι.

Ιατρικές σχολές υπήρχαν και μάλιστα οι 2 αρχαιότερες, ήδη από τον 6ο- 7ο αιώνα π.Χ, ήσαν της Κνίδου και της Κω, απέναντι ευρισκόμενες και γεωγραφικά και  ιδεολογικά!

Η φιλοσοφία είναι αυτή που επηρέασε την επιστήμη, που συνδιαλέχθηκε μαζί της. Απλά οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι έδωσαν την αρχή της σκέψης και της έρευνας! Ο Ακμαίων, γνωρίζει το οπτικό νεύρο και την Ευσταθιανή σάλπιγγα, ο Εμπεδοκλής είναι Υγιεινολόγος, ο Δημόκριτος θεωρεί ότι το ανθρώπινο σώμα αποτελείται από άτομα και ο Ηράκλειτος γίνεται πρόδρομος της Δαρβινικής θεωρίας…

Προ του Ιπποκράτους υπήρχαν 4 είδη ιατρών: οι ιερείς του Ασκληπιού, οι ασληπιάδες γόνοι με βίο όσιο,  οι γυμναστές στα Γυμνάσια ( ασχολούνται  με την κινησιοθεραπεία, μάλαξη, υδροθεραπεία κ.α. ) και οι διάφοροι, φυσιοδίφες ερευνητές, όπου κυρίως εντάσσονται οι φιλόσοφοι, όπως οι  Πυθαγόρας, Δημόκριτος κ.α.

Η Φιλοσοφία, όπως σε όλες τις επιστήμες, και στην Ιατρική, έδωσε ερωτήματα, απαντήσεις, αξιώματα. Ο Πλάτων αναγνωρίζει την κυκλοφορία του αίματος και διαχωρίζει την ιατρική σε 4 κλάδους, την Φαρμακευτική, την Χειρουργική, την Βοηθητική και την Νοσογνωμική , ο Αριστοτέλης θέτει τις βάσεις της Βιολογίας, ενώ ο μαθητής του Θεόφραστος θωρείται ο πατέρας της Βοτανικής!

Ο Χρύσιππος είναι κατά της συνεχούς φλεβοτομίας, ο Διοκλής ο Καρύστιος ανάγεται σε άριστο ανατόμο, ενώ ο Πραξαγόρας μελετά τους σφυγμούς, ο Μένων την Ιστορία της Ιατρικής κ.α.

ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ- ΑΣΚΛΗΠΙΑΔΕΣ-ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΑ

Ο Ασκληπιός, πρόσωπο μυθικό ή όχι, ήταν άνθρωπος που θεοποιήθηκε εκ των υστέρων. Ετυμολογικά, βάσει του Ιούλιου του Επιδαύριου, σε συμφωνία με τον λεξικογράφο Ησύχιο, το όνομα παράγεται από τη σύνθεση των λέξεων αίγλη ( Άογλα ) και ήπιος. Άρα δηλώνει την ήπια λάμψη, την δύναμη της υγιούς φύσεως! Ήταν υιός του Θεού Απόλλωνα και της Κορωνίδας, ηγεμών της Τρίκκης και της Ιθώμης της Θεσσαλίας . Αν και ως τότε θεός-εφευρέτης της Ιατρικής και ιατρός των θεών, είναι ο Απόλλων, μεταδίδει τις γνώσεις του και τις ικανότητες του στο τέκνο του, παραχωρώντας του την θεία ιδιότητα του…

Μαθητεύει κοντά στον Χείρωνα Κένταυρο, όπως και τόσοι ήρωες και συμμετέχει στην Αργοναυτική εκστρατεία!

Σημαντική πηγή  αποτελεί το θαυμάσιο ποίημα του Πινδάρου προς τιμήν του  Χείρωνα Κένταυρου ( Πυθιονίκη  ΙΙΙ )! Η θεά Αθηνά δίνει στον Ασκληπιό το αίμα της Γοργούς από την δεξιά αρτηρία, το οποίο είχε ιαματικές ιδιότητες, ενώ κράτησε το αίμα της αριστερής αρτηρίας που θανάτωνε, μας πληροφορεί ο Απολλόδωρος! Οι Επικοί, ο Όμηρος, ο Ησίοδος ομιλούν περί ανθρώπου που θεοποιείται στον Όλυμπο, κατά δε τον Απολλόδωρο και τον Κλήμεντα τον  Αλεξανδρέα έγινε 50 έτη προ του Τρωικού πολέμου, άρα έζησε τον 13ο αιώνα π.Χ περίπου. Τα σύμβολα του ήσαν ο Όφις, η Ράβδος, το Κύπελλο, ενώ ακολουθείται πάντα πιστά από την κόρη του Υγεία ( οι άλλες κόρες του ήσαν οι Ιασώ, Ακεσώ, η Αίγλη, η Πανάκεια, όλα συμβολικά ονόματα ).

Οι δυο υιοί του, Μαχάων και Ποδαλέιριος, είναι οι αρχηγέτες του ιατρικού γένους των ασκληπιάδων, δηλαδή των απογόνων του Ασκληπιού. Αυτοί έκτισαν και τα πρώτα ιερά- θεραπευτήρια προς τιμήν του πατέρα τους, τα γνωστά Ασκληπιεία, τα όποια συν τω χρόνω ανάγονται σε 300 περίπου  σε όλο τον γνωστό ελληνικό κόσμο, με αρχαιότερο αυτό της Τρίκκης, τόπου καταγωγής τους και γνωστότερο πανελληνίως ήδη από τότε, αυτό της Επιδαύρου, με το γνωστό αρχαίο θέατρο ( έργο του γλύπτη και αρχιτέκτονα Πολυκλείτου ,, το οποίο θεωρείται πανθεραπευτήριον και είναι για την λατρεία του Ασκληπιού ότι οι Δελφοί για τον Απόλλωνα . Παράδειγμα η λατρεία του συνδέεται με τους εγγονό του Σφύρο στο Άργος, Αλεξάνορα στην Τιτάνη, στη Μεσσηνία υπήρχε ο τάφος του Μαχάονα, στη Τροιζήνα ο ίδιος ο Ασκληπιός αναστά τον Ιππόλυτο κ.α.

Ο Παυσανίας μιλά για ύμνους που ψάλλονταν  στο ιερό του Ασκληπιού, στην Πέργαμο και αυτοί οι ύμνοι αναφέρουν έναν ήρωα, ο οποίος περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον ήρωα του έπους ή της τραγωδίας σχετίζεται παράδοξα με τα μυστικά της θεραπείας. Πρόκειται για τον Τήλεφο ο οποίος, πληγωμένος από τον Αχιλλέα, πληροφορήθηκε από τον Απολλώνιο χρησμό πως εκείνος που τον πλήγωσε θα τον θεράπευε. Οι εορταστικοί ύμνοι στο ιερό της Περγάμου ξεκινούσαν με το όνομά του, όχι μόνο εξαιτίας του έπους του, αλλά της ιδιαίτερης σημασίας που είχε για τους απόγονους του Ασκληπιού. Πληγώθηκε και θεραπεύτηκε από τον Αχιλλέα, όταν οι Έλληνες αναζητούσαν την Τροία, σε λάθος τόπο και συνδεόταν συμβολικά με τον Απόλλωνα, το αρσενικό ελάφι και τον κυπάρισσο. Ως παιδί ο Τήλεφος ακολούθησε το μοτίβο της εγκατάλειψης –χαρακτηριστικό των ηλιακών ηρώων λυτρωτών- και τον βύζαξε στην ερημιά μια ελαφίνα. Το όνομά του σημαίνει «αυτός που λάμπει μακριά» και μητέρα του είναι η Αυγή. Ένας από τους γιους του ήταν ο αγαπημένος του Απόλλωνα Κυπάρισσος, που σκότωσε κατά λάθος το ιερό ελάφι του Απόλλωνα και μεταμορφώθηκε σε κυπαρίσσι. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, βέβαια, δεν είναι τίποτε άλλο από μυθολογικές παραλλαγές του μύθου της γέννησης του ήλιου, της ημερήσιας και ετήσιας επιφάνειας του φωτός, που ακολουθείται με το θάνατο του φωτός κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο και την επακόλουθη ανάστασή του στην εαρινή ισημερία. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος για τον οποίο έχουν θέση σε έναν ύμνο προς τον Ασκληπιό. Ο ένας από τους γιους του Τήλεφου, εκείνος του οποίου το όνομα δεν πρέπει να προφέρεται, ο Ευρύπυλος που συνδέεται με τον Κάτω Κόσμο, σκότωσε τον Μαχάονα! Ο Μαχάων είναι ένας ήρως-γιατρός, που το όνομά του προέρχεται από τη λέξη μάχη και θα μπορούσε να σημαίνει και σφαγέας. Άλλοι θεραπευτές θεοί ή ήρωες γιοι του Μαχάονα φέρουν επίσης ονόματα που υπονοούν τον πόλεμο, όπως Πολεμοκράτης, Νικόμαχος, Αριστόμαχος κ.λπ. Εδώ ο ιατρός και ο πολεμιστής σε μια ενότητα εκφράζουν τη δυϊστική άποψη των αρχαίων Ελλήνων για τη θεραπεία. Η πληγή και η θεραπεία είναι οι δύο όψεις του ενός νομίσματος. Ο ιατρός με τη σειρά του είναι μια ευάλωτη ύπαρξη που μπορεί να θεραπεύσει τις πληγές του ανθρώπου, όχι τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο Μαχάων θεραπεύει και πληγώνει, αλλά ο ίδιος δεν μπορεί να θεραπευτεί, Ευρύπυλος ο κυβερνήτης του κάτω κόσμου τον αγκαλιάζει για πάντα. Ο πολεμιστής χειρουργός πεθαίνει από τις πληγές του, αλλά συνεχίζει να ζει μέσω της νεκρικής λατρείας που τον θεώνει.

Αυτό είναι και το βάθος της θεραπευτικής λατρείας της Κω, ένα βάθος που δε μοιράζεται με τους άλλους τόπους της Ελλάδας, παρά τα διάσημα Ασκληπιεία της. Στην υπόλοιπη Ελλάδα οι θεραπευτές ήρωες εκφυλίζονται σε απλούς θαυματουργούς, αλλά ο αρχέγονος χαρακτήρας τους διακρίνεται μέσα στον ιστό του μύθου –κυρίως του ηρωικού. Όσον αφορά στα λατρευτικά βάθη αυτής της παράδοσης δεν πρέπει να μας προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι αποσιωπώνται οι σκοτεινές πλευρές που συνδέουν τη θεραπεία με το θάνατο σε μια αδιάσπαστη ενότητα. Για αυτά τα πράγματα τηρείται ιερή σιγή, αλλά ούτως ή άλλως τούτο το μυστικό είναι κοινός τόπος. Κοινός τόπος για της θεμελίωση της αυτογνωσίας, βασικός άξονας της οποίας είναι η θνητή φύση του ανθρώπινου γένους. Ο ιατρός θεραπεύει τις πληγές, όπως είπαμε, αλλά δεν μπορεί να θεραπεύσει τον άνθρωπο ενάντια στη φύση του.

Είναι μεγάλη η συμβολή των ποιητών σε αυτή τη διαδικασία αυτογνωσίας, καταρχήν εκείνων που δημιούργησαν τα μυθολογήματα και κατόπιν του Ομήρου, με τη βαθειά και σφαιρική γνώση του για την ανθρώπινη φύση. Η Ιλιάδα είναι το μεγάλο έπος του πολέμου, εκείνου που προκαλεί πληγές, και σε ότι αφορά στις οδύνες και τις δυσκολίες των ηρώων το έπος δεν σιωπά. Είναι εκπληκτική η αφθονία χειρουργών σε όλη την έκταση της Ιλιάδας και η παρουσία τους θεωρείται σχεδόν δεδομένη. Είναι τέτοια η βαρύτητα που τους αποδίδεται, ώστε ορισμένοι ακαδημαϊκοί πρότειναν την αφαίρεση των εδαφίων που αναφέρονται στην παρουσία τους και την επαναφορά του έπους στην αρχική του μορφή, με τον εξορισμό όλων των ανώνυμων χειρουργών

Από τον 5ο π.Χ αιώνα έχουν τέλεια οργάνωση τα ιδρύματα αυτά και μένουν ανέπαφα και ως τις αρχές του Χριστιανισμού, καθώς σταματούν την λειτουργία τους μόλις τον 5ο μ. χ αιώνα! Είχαν λατρεία ευλαβική για 8 αιώνες μετά γίνεται πλέον επιστήμη η Ιατρική από τον οργανωτή της και απόγονο ασκληπιάδων, Ιπποκράτη! Άρα συνειδητοποιούμε πως ομιλούμε για μια λατρεία και συνεπώς για μια τέχνη σε διάρκεια μιας χιλιετίας; Ότι ο Θεός Ασκληπιός είναι ο τελευταίος των Ολυμπίων που υποκύπτει;

Το προσωπικό των Ασκληπιείων αποτελούν οι εξής: πρώτος έρχεται ο πρωθιερέας-διευθυντής, μετά ο πυρφόρος, βοηθός του, έπειτα οι ιερομνήμονες ( θεραπευτές ), οι θεράποντες ( νοσοκόμοι ), και οι ζακόροι, νακόροι ( γυναίκες ιέρειες ).

Έχουν ως μέθοδο και την υποβολή, τα ενύπνια ( Αριστοφάνους ‘’ Σφήκες’’ 122, ‘’Πλούτος’’ 653 ).

Το Ασκληπιείο στην Αθήνα, ήταν κάτω από την Ακρόπολη, μας σώζεται δε επιγραφή με παιάνα στον θεό Ασκληπιό από τον Σοφόκλη!

Ο Ασκληπιός έκανε την ιεροπρεπή είσοδό του στην Αθήνα περίπου το 420 π.Χ Το άδυτό του χτίστηκε σε ένα σημείο προφυλαγμένο από τον αέρα στη νότια πλαγιά της ακρόπολης, κοντά στην πηγή που θεωρείτο ότι κατείχε θεραπευτικές ιδιότητες. Η συγγένειά του με το Διόνυσο στην αττική γη αντανακλάται ίσως στο γεγονός ότι το ιερό του βρίσκεται πολύ κοντά στο θέατρο του Διονύσου, μοτίβο χωροταξικό που βλέπουμε να επαναλαμβάνεται στον Μαραθώνα, όπου ο τύμβος του ήρωα-ιατρού βρίσκεται δίπλα στο ιερό του Διόνυσου.

Γνωστά από τα πολλά Ασκληπιεία είναι αυτά στις  Κεγχρεαίς, Κυλλήνη, Κρήτη, Κυρήνη ( σε ανταγωνισμό μ τον Σεράπιο Δια ), Κρότωνα, Δήλο, Ρόδο, Κνίδο, Πάτρα, Κάλυμνο, Σάμο, Πέργαμο και φυσικά Κω, όπου η γενέτειρα του Ιπποκράτη, και τέλος η Ρώμη τελευταία, κ.α. Σχεδόν κάθε  ελληνική πόλη είχε το Ασκληπιείο της!

Κτίζονται σε κατάφυτες περιοχές, μακριά από την υγρασία, κοντά σε ιαματικά ύδατα.

Το θεραπευτικό πρόγραμμα περιελάμβανε περιπάτους, υδροθεραπεία, σωματικές ασκήσεις, υποκαπνισμούς, χρήση βοτάνων, μα και η ολιστική τους θεώρηση περί ψυχοσωματικής οντότητας του ανθρώπου, θέτει και το θέατρο και την μουσικοθεραπεία στον άξονα θεραπείας των ψυχικών νόσων!

Τα Ασκληπιεία θα μπορούσαμε να τα παρομοιάσουμε με τα σανατόρια του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου. Τα σανατόρια αντέγραψαν ότι γινόταν στα Ασκληπιεία. Τα Ασκληπιεία δεν θεράπευαν οξείες ασθένειες αλλά χρόνιες. Στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου, έπρεπε να πάσχεις από ρευματισμούς, δερματοπάθειες, κάτι στα μάτια, όχι από οξεία σκωληκοειδίτιδα. Τα οξέα νοσήματα δεν θεραπεύονταν σε αυτά τα κέντρα. Πιθανώς στα τοπικά θεραπευτικά κέντρα!

Έχουν ηθική και δίνουν Όρκο για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους! Μια συνέχεια που φθάνει ως τις ήμερες μας, που σημαίνει, ότι οι ανά τον κόσμο ιατροί δίνουν Όρκο ελληνικό, αυτόν του Ιπποκράτους!

Οι σπουδαστές της Ιατρικής πλήρωναν δίδακτρα μας λέει ο Πλάτων.

Γυναίκες υπήρχαν, ειδικά μετά την Αγνοδίκη, και λέγονταν ακεστρίδες, ιάτραιναι, ιατρομαίαι ( μην ξεχνάμε την μαία Φαιναρέτη την μητέρα του Σωκράτη, και την εξ αυτού μαιευτική μέθοδο στην Φιλοσοφία! ), ομφαλοτόμοι.

Όμως τις γνώσεις και τα μυστικά τα κατείχαν οι πρώτοι βαθμοί, οι άρρενες απόγονοι και μάλιστα λίγο προ του θανάτου του πατέρα τους ( Λουκιανός, Τραγ. στ 271 ).  

Η αρχαιολογία μας προσθέτει όσες γνώσεις δεν γνωρίζουμε και ανασκευάζουμε την εικόνα των θεραπευτικών αυτών κέντρων: Σε δυο μαρμάρινες πλάκες σώζονται οι περιπτώσεις ίασης 8 παθολογικών παθήσεων, 7 χειρουργικών, 7 οφθαλμολογικών,

6 μαιευτικών, 3 νευρολογικών, 3 δερματολογικών, 2 ουρολογικών, 1 ψυχιατρικό κ.α.

Αναφέρονται οι νόσοι των  ρευματισμών η πλευρίτιδα, η ποδάγρα, η αγκύλωση, λιθίαση, έλκη, στείρωση, αφασία, έρπις, φθειρίαση κ.α.

Σημαντική είναι και η θέση των φυλακτών, και δη των ταμάτων, μια πανάρχαια συνήθεια που ισχύει ως σήμερα, γεγονός μια ιστορικής συνέχειας λόγο της συνέπειας!

Οι ιατροί πληρώνονται. Υπάρχει η περίπτωση τυφλού που ανέβλεψε αλλά λόγο της δυστροπίας του στη καταβολή του πόσου, τιμωρήθηκε με  εκ νέου τύφλωση!

Ερχόμαστε στην σύνδεση παλαιού και νέου,  τέχνης και επιστήμης δια μέσου του συνδετικού κρίκου τους, του Ιπποκράτη! Είναι 17ος εγγονός του Ασκληπιού και 180ς του Απόλλωνα από τον πατέρα του ( από την μητέρα του 20ος του Ηρακλή! ) ε΄νω συγχρόνως είναι αυτός  που αποιεροποιέι την Ιατρική!

Κατάγεται από τον υιό του Ασκληπιού, Ποδαλείριο με της εξής σειρά, ωστόσο να επισημάνουμε πως ο γνωστός μας Ιπποκράτης ο Μέγας, είναι ο Β’ στη σειρά πολλών με το ίδιο όνομα, όπως πχ ο εγγονός του  Ιπποκράτης Δ΄, ιατρός της Ρωξάνης, της συζύγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Ποδαλείριος,  Ιππόλοχος, Σώστραττος Α’, Δάρδανος, Κρίσαμις Α’, Κλεομυτάδης Θεόδωρος Α΄, Σώστραττος Β΄, Κρίσαμις Β΄, Θεόδωρος Β΄, Σώστραττος Γ΄, Νέβρος, Χρύσης, Γνωσίδικος, Ιπποκράτης Α΄, Ηρακλείδης και ο υιός αυτού Ιπποκράτης Β΄, ο ‘’θείος’’!

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟΣ ΙΑΤΡΙΚΗ

Ο Ιπποκράτης, γεννήθηκε στη Κω  περί το 460 π.Χ και θεωρείται από τον Γαληνό, ο μεγαλύτερος ιατρός του κόσμου. ( ΘΕΛΕΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ )

ΙΑΤΡΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Η αρχαία ελληνική Ιατρική διέθετε καλούς επιστήμονες, με άσκηση χειρουργικής, ακόμη και στην προομηρική εποχή με εξειδικευμένα χειρουργικά εργαλεία, που έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Στη Μυκηναϊκή Περίοδο ανάγεται και η πρώτη γνωστή κρανιοανάτρηση στην Ευρώπη. Βρέθηκαν κρανιοτρύπανα, μηνιγγοφύλακες, κολποσκόπια, λαβίδες, καθετήρες και χιλιάδες άλλα, που διατήρησαν επί 2.500 χρόνια όχι μόνο την μορφή τους αλλά και το ίδιο όνομα!

Τα αρχαία χειρουργικά εργαλεία δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τα σημερινά! Όπως και όλα τα αρχαία οικιακά εργαλεία, όταν λάβουν την πρακτική τελική τους μορφή, δεν χρειάζεται να αλλάξουν. Έτσι το νυστέρι έχει την ίδια μορφή. Τα πρώτα εργαλεία, που έχουμε βρει ήδη από το 1000 π.Χ., δηλαδή το κρανιοτρύπανο του 2ου αιώνος π.Χ  που βρέθηκε στο Δίον, είναι πανομοιότυπο με το σημερινό, απλώς τότε ήταν χειροκίνητο, ενώ σήμερα είναι ηλεκτροκίνητο, αλλιώς το τρυπάνι είναι ακριβώς όμοιο, τα άγκιστρα είναι πανομοιότυπα, οι λαβίδες είναι όμοιες, οι ουροκαθετήρες απλώς άλλαξαν και έγιναν από πλαστικό, ενώ στην αρχαία εποχή έπαιρναν την μορφή της ουρήθρας και ήσαν από μολύβι η ορείχαλκο, μάλιστα όχι μόνον δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν, αλλά κληροδότησαν και μέχρι σήμερα τα αρχαία ονόματά τους. Ένα βλεφαροκάτοχο έχει το όνομά του από την Αρχαιότητα και παραμένει μέχρι σήμερα βρεφαροκάτοχο, η λαβίδα παραμένει και σήμερα λαβίδα, το νυστέρι το ίδιο, κρατούν τα ίδια ονόματα από τότε, όχι μόνον στην ελληνική γλώσσα αλλά και στην γαλλική και στη γερμανική και την αγγλική, όπου μεταφράζονται από τα λατινικά.

Ένα εργαλείο, το οποίο είναι τελειοποιημένο ήδη στην Ομηρική εποχή, εξυπακούεται, ότι χρειάζεται εκατοντάδες χρόνια, για να φτάσει σε αυτήν την τέλεια μορφή. Και βεβαίως πριν από τον σίδηρο χρησιμοποιούσαν τον οψιδιανό, αλλά και αυτός ήταν ένα τέλειο μαχαιρίδιο, το οποίο έκοβε πάρα-πάρα πολύ λεπτά. Οψιδιανοί, που βρέθηκαν στον Άγιο Κοσμά, στον Άλιμο, έδειξαν, ότι μπορούσε να ξυριστεί κάποιος με αυτά, χωρίς να κοπεί. Οι οψιδιανοί αυτοί είναι του 8000 π.Χ  Όσον αφορά στον σίδηρο, για να μπορέσεις να τον χρησιμοποιήσεις σε ξίφη και ασπίδες, όπως εκείνες οι καταπληκτικές ασπίδες του Αχιλλέα και του Αγαμέμνονα, πρέπει να έχεις δουλέψει τον σίδηρο για εκατοντάδες χρόνια, ίσως και χίλια. Σίγουρα όλα αυτά πάνε πολύ πίσω στον χρόνο, αλλά επειδή ο σίδηρος σκούριαζε με την υγρασία, έχουν χαθεί τα περισσότερα. Ως εκ τούτου βρίσκουμε πολύ περισσότερα στην Αίγυπτο, από ότι βρίσκουμε στις ελληνικές ανασκαφές.

Βεβαίως και υπήρχαν οδοντίατροι και ανεπτυγμένη Οδοντιατρική στην αρχαιότητα! Οι ίδιοι οι γιατροί την ασκούσαν, έχουν διασωθεί σιαγόνες, που είχαν σπάσει από τραύμα, και ο γιατρός η ο οδοντίατρος είχε κάνει οκτάρια γύρω από τα δόντια με σύρμα από χρυσό έτσι, ώστε να σταθεροποιηθεί το σπάσιμο. Επί πλέον έχουν βρεθεί και γέφυρες, έχουν βρεθεί διάφορες οδοντιατρικές κατασκευές, που δείχνουν, ότι η Οδοντιατρική στην Ελλάδα όπως και η Ιατρική ήταν πολύ εξελιγμένη. Ο Ασκληπιός ήλθε στον κόσμο με χειρουργική επέμβαση, την οποία σήμερα ονομάζουμε «Καισαρική Τομή». Βλέπουμε τον Φιλοκτήτη με αληθινό επίδεσμο στο πόδι, όπως και τον υιό του Ασκληπιού, τον Μαχάονα, να επιδένει το τραύμα του Μενέλαου. Όλα αυτά είναι χαραγμένα επάνω σε αμφορείς επάνω σε επιτύμβιες στήλες κ.λ.π., και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν.

Ο Ιπποκράτης έθεσε τις προϋποθέσεις ενός χειρουργικού εργαλείου λέγοντας ότι πρέπει να είναι εύκολο στην χρήση όχι μόνο από άποψη βάρους αλλά και από άποψη κατασκευής η οποία θα πρέπει να είναι λεπτότατη και ιδιαίτερα προσεγμένη.

Η πραγματοποίηση αυτής της βασικής αρχής του Ιπποκράτη σχετικά με την χρηστότητα των εργαλείων αποδεικνύεται από το σύνολο των λειψάνων που έχουν βρεθεί από ανασκαφές. Επιπλέον, μέσω των ανασκαφών διαπιστώνουμε και την πανομοιότητα των σημερινών ιατρικών – χειρουργικών εργαλείων με αυτά εκείνης της περιόδου.

Λαμβάνοντας υπόψη ιστορικές πηγές και απεικονίσεις όπως οι τοιχογραφίες αλλά και γλυπτικά έργα καταλαβαίνουμε ότι υπήρχε μία ευρεία γκάμα ιατρικών – χειρουργικών εργαλείων που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της κάθε επέμβασης.

Τα υλικά κατασκευής των χειρουργικών εργαλείων ήταν κυρίως ο σίδηρος, ο χαλκός και ο ορείχαλκός. Παρόλα αυτά υπήρχαν και εργαλεία κατασκευασμένα από μόλυβδο ή κασσίτερο, όμως δεν έχουν βρεθεί σε ανασκαφές ακόμα. Επιπλέον για την κατασκευή χειρουργικών εργαλείων γινόταν χρήση πολύτιμων μετάλλων όπως ο άργυρος ή ο χρυσός αλλά αυτό συνέβαινε σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις.

Τα νυστέρια κατασκευάζονταν κυρίως από σίδερο ενώ το μπροστινό τους μέρος ήταν από χάλυβα και η λαβίδα τους από ορείχαλκο. Δυστυχώς λόγω της οξείδωσης των υλικών τους ελάχιστα νυστέρια έχουν έρθει στο φώς.

Και δεν θα έπρεπε να αδικούμε τους ιατρούς, που διέσωσαν θαρραλέα την αρχαιοελληνική ιατρική την Βυζαντινή περίοδο,  μοχθώντας σκληρά και αντιγράφοντας ακούραστα τα σπάνια ιατρικά συγγράμματα, υπηρετώντας το λειτούργημα του ιατρού!

Υπήρχαν προφυλακτικά, κατασκευασμένα είτε από λεπτό δέρμα είτε από μεταποιημένο έντερο ζώου. Αυτό μεταφέρθηκε στην Αναγέννηση, με πιο γνωστό χρήστη τον Καζανόβα, που χρησιμοποιούσε προφυλακτικά από έντερο προβάτου.

ΙΑΤΡΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ

Σχετικά με την ετυμολογία της αρχαίας ιατρικής ορολογίας ο Γαληνός παρατηρεί ότι «όρος εστί λόγος δηλών ποίον εστίν εκείνο καθ' ου εστίν ο λόγος» ή «όρος εστί λόγος το είναι δηλών»[. Σε άλλο έργο του ο Γαληνός σημειώνει ότι οι προγενέστεροι έδιναν ένα όνομα για να δηλώνεται το νοούμενο, που ήταν αποτέλεσμα της γνώσεώς του, επισημαίνοντας παράλληλα την νοοτροπία των συγχρόνων του να αμελούν την ονοματολογία, όπως χαρακτηριστικά γράφει: «Περί των ονομάτων, οις οι παλαιοί μεν ώσπερ ην προσήκον, εχρώντο του δηλώσαι το νοούμενον ένεκα. Το σύμπαν δ' αυτής ην σπούδασμα η των πραγμάτων αυτών ακριβής γνώσις. Οι νεώτεροι δε ολίγου δειν άπαντες εν τοις ονόμασι κατατρίβουσι τον εαυτών βίον, αμελήσαντες των πραγμάτων».

Περί φυσικών δυνάμεων προσθέτει ότι «αλλ' ημείς γε μεγίστην λέξεως αρετήν σαφήνειαν είναι πεπεισμένοι»

«κατά τας επιστημονικάς διδασκαλίας αρκεί τούνομα μόνον ειπόντα και το σημαινόμενον εξ αυτού, καθ' ότι περ αν ο διδάσκων εθέλη, προέρχεσθαι λοιπόν επί την των πραγμάτων υφήγησιν». Επίσης για τη δημιουργία των ιατρικών όρων σημειώνει ότι «νόμος εστί κοινός άπασι τοις Ελλησιν, ων μεν αν έχωμεν ονόματα πραγμάτων παρά τοις πρεσβυτέροις ειρημένα, χρήσθαι ταύτα. Ων δ' ουκ έχομεν, ήτοι μεταφέρειν από τινος ων έχομεν, ή ποιείν αυτούς κατά αναλογίαν τινά την προς τα κατωνομασμένα των πραγμάτων, ή και καταχρήσθαι τοις εφ' ετέρων κειμένοις».

Επί πλέον ο Γαληνός τονίζει ότι για την αποφυγή της ασάφειας θα πρέπει να υπάρχει για κάθε πράγμα ένα όνομα, «καθ' εκάστου πράγματος έν όνομα, ίνα μητε παρά την ομωνυμίαν ασάφειά τις γένειται και σοφίσματα συνίστηται κατά τον λόγον, μήτε παραλείπηται τι πράγμα» και ότι είναι ασυγχώρητο να μην υπάρχει η σχετική ορολογία «αδιόριστον δε τι πράγμα παραλιπείν ου συγχωρούμεν»[6]. Επισημαίνει ακόμη ότι η ονοματοθεσία δίνεται είτε από το όργανο που έχει πάθει βλάβη, όπως πλευρίτις, αρθρίτις, οφθαλμία, είτε από το σύμπτωμα, όπως ειλεός, τεινεσμός, σπασμός, ή από ομοιότητα, όπως καρκίνος, πολύπους, σταφυλή: «Πολλαχόθι μεν γαρ από του βεβλαμμένου μορίου τα ονόματα, πλευρίτις, και αρθρίτις, οφθαλμία...πολλαχόθι δ' από του συμπτώματος, ειλεός και τεινεσμός και σπασμός... ενίοτε δε από της προς τι των εκτός ομοιότητος, ελέφας τε και καρκίνος και πολύπους και σταφυλή καλεύκη και μυρμηγκία και αθέρωμα και στεάτωμα και σταφύλωμα και μελικηρίς και άνθραξ, αλωπεκία τε και οφίασις και σύκωσις και σατυριασμός και πριαπισμός».

Στην ιατρική ορολογία, με βάση το έγκυρο λεξικό Dorland, σε σύνολο 46.251 λέξεων, οι αμιγείς ελληνικές λέξεις είναι 24.862, αριθμός που αντιστοιχεί στο 53,75%.