ορφικά και πυθαγόρεια μυστήρια

                                        ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

                                        ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Τα Πέντε Στοιχεία (γη, νερό, φωτιά αέρας, αιθέρας) λοιπόν, όχι μόνο έπαιζαν ρόλο στη ζωή των ανθρώπων όλες αυτές τις χιλιετηρίδες, αλλά και χρησιμοποιήθηκαν σαν σύμβολα για να περιγράψουν τον κόσμο μέχρι που, ήδη από την  ύστερη νεολιθική εποχή, παίρνουν μεταφυσική διάσταση κι αποκτούν μια εσωτερική σημασία (καθώς διευρύνεται η αντίληψη του ανθρώπου και βαθαίνει η κατανόηση του για το φαινόμενο της ύπαρξης). Αυτά τα Σύμβολα θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν (οι πιο σοφοί κι έμπειροι μέσα στις κοινωνίες των ανθρώπων) τον Κόσμο σαν πνευματικό (και νοητικό) γεγονός σαν μια Διαβάθμιση, από το Χάος του Απροσδιόριστου μέχρι το συγκεκριμένο υλικό. Έτσι φτάνοντας στην ιστορική εποχή (εδώ και 4, 3, χιλιετηρίδες) τα Πέντε Στοιχεία (σε ολόκληρη την παγκόσμια θρησκευτική παράδοση, και στην Ινδία, και στην Κίνα, και στην Ελλάδα, κι αλλού) θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την δομή του κόσμου.

Ο Αέρας, το Πνεύμα, η Πνοή, είναι η Ενοποιός Ουσία των Πάντων. Χωρίς Ιδιότητες εισδύει παντού, πνέει όπου θέλει, είναι το Αληθινό Είναι που τα περιλαμβάνει όλα.
 

Το Φως (Πυρ), η Φωτιά ,είναι το στοιχείο που κάνει τα πάντα ορατά, προσδιορίζει τα σχήματα, καθορίζει τα όρια, τις σχέσεις και τις αποστάσεις, και γενικά περιγράφει τον κόσμο, τον χώρο και τις δραστηριότητές του. Είναι ο Νους, η νοημοσύνη, η νόηση κι η λογική κι η αντίληψη.
 

Το Νερό είναι το «δυναμούχο πνεύμα» που παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή και ζωογόνες ιδιότητες. Είναι η «πλαστική ουσία της ζωής», η Ψυχή, που δημιουργεί, ζωοποιεί κι εξαλείφει τις μορφές (όταν τις εγκαταλείπει).
 Η Γη είναι το τελευταίο στοιχείο, το «δοχείο» που τα συγκεντρώνει όλα, το υλικό από το οποίο  γίνονται οι μορφές του φυσικού κόσμου. Με αυτά τα Πέντε Στοιχεία στην υλική μορφή τους δημιουργείται (κατά την ίδια τάξη) και το υλικό σύμπαν. Αυτή η εσωτερική ερμηνεία των Στοιχείων συναντάται όπως είπαμε σε ολόκληρη την θρησκευτική παράδοση και τα Πέντε Στοιχεία αποτελούν Σύμβολα της παγκόσμιας θρησκευτικής σκέψης εδώ και τουλάχιστον 3000 χρόνια (σε καταγραμμένα Ιερά Κείμενα). Τις ερμηνείες τους τις συναντάμε στις Βέδες, σε Κινέζικα Κείμενα… και στην Ελληνική Παράδοση.

Κάθε Αντίληψη – Ιδέα αποτελεί ένα πυρήνα ύπαρξης, ένα δυναμικό παράγοντα που μπορεί να δράσει ελεύθερα μέσα στο μηδέν (αλλά όχι στο Πρωταρχικό Μηδέν, παρά μόνο στην φτωχή εικόνα του μέσα στην δημιουργία και στην εξέλιξη). Έτσι από την Ιδέα δημιουργείται το δυναμούχο πνεύμα, η Ψυχή, η Μυστική Φύση, η Ζωοποιός Αιτία, το Ύδωρ της Ζωής, που αποτελεί (το ενδιάμεσο μεταξύ Ιδέας και ύλης και) το Πρότυπο της φυσικής μορφής.

Η υλική μορφή δεν είναι τίποτα άλλο από την υλοποίηση (μέσω της ζωοποιού ψυχής) της Ιδέας, ξανά και ξανά στον κόσμο της υλικής πολλαπλότητας, που είναι ατελής και παροδικός, κι αυτός κι οι μορφές του.

Oι ορφικοί πιστεύουν πως ο άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί από το τιτανικό στοιχείο και να επιστρέψει καθαρός στους ουράνιους θεούς.
Οι Τιτάνες, για τους ορφικούς, είναι σύμβολα της αρχέγονης δύναμης του κακού, διαμελίζουν το ένα σε πολλά μέρη, όπως έκαναν με τον ταύρο-Διόνυσο Και η ψυχή, έχοντας εγκαταλείψει το σώμα της, φτερουγίζει ελεύθερη στον άνεμο, αλλά μια πνοή την στέλνει ξανά σε ένα καινούριο σώμα.
Με τις διαρκείς ενσαρκώσεις διατρέχει τον «μεγάλο κύκλο της αναγκαιότητας».
Ο «τροχός της γεννήσεως», φαίνεται πως κυλά
διαρκώς σε έναν ανανεούμενο κύκλο. «Της μοίρας τροχός, μοίρα και της γενεάς». Το παρελθόν επαναλαμβάνεται με ακρίβεια. Η φύση σέρνει τους ανθρώπους στην άσκοπη περιστροφική κίνησή της. Η ψυχή μπορεί «να δραπετεύσει από τον κύκλο και να αναπαυθεί από την Αλλά, ο άνθρωπος τυφλός και απερίσκεπτος, είναι ανίκανος να φτάσει από μόνος στην φάση της σωτηρίας του. Γι’ αυτό χρειάζεται την μεσολάβηση του Ορφέα και την αποκάλυψή του, για να βρει την σωτηρία του, μέσα από τα βακχικά μυστήρια
Την θρησκευτική πεποίθηση ότι, ένας θεός ενοικεί μέσα στον άνθρωπο και πως αυτός θα ελευθερωθεί όταν συντρίψει την «φυλακή» του σώματός του, οι ορφικοί την παρέλαβαν από την ενθουσιαστική λατρεία του Διονύσου. Την αναδιαμόρφωσαν, προσθέτοντας συγκεκριμένα τελετουργικά στοιχεία, κυρίως ασκητικούλιτού βίου

                                                               Η ΨΥΧΗ ΔΑΙΜΟΝΑΣ

Η ψυχή-δαίμονας δεν αποτελείται από στοιχεία της ύλης, ούτε είναι για πάντα εξαρτημένη από αυτά. Εισχωρεί ως ξένος –και προς ζημίαν της–στον κόσμο αυτόν, που τα σταθερά συστατικά του είναι τα τέσσερα στοιχεία της φύσεως και οι δύο δυνάμεις, της φιλότητος και του νείκους. Κατά τον Δημόκριτο, η ψυχή είναι εκείνη που παρέχει την κίνηση στις συγκεντρώσεις των σώμα-των με έμφυτη ακινησία. Αυτά τα άτομα συνθέτουν την φωτιά και την ψυχή

Η ικανότητα της αντιλήψεως και η σκέψη εξαρτάται από την κίνηση της ψυχής. Η παραμονή των εξατομικευμένων μερών της. ψυχής εξασφαλίζεται με την αναπνοή, η οποία
αντικαθιστά διαρκώς τα λεία μόρια της ψυχής, που συνεχώς εκδιώκονται υπό την πίεση της περιβάλλου σας ατμόσφαιρας. Έρχεται, όμως, η στιγμή που η αναπνοή δεν
μπορεί να εκτελέσει την παραπάνω λειτουργία, και τότε επέρχεται ο θάνατος Με τον θάνατο καταργείται η ενότητα των ατόμων που σχημάτιζαν τον συγκεκριμένο ζωντανό.
οργανισμό.
Τα άτομα αυτά της ψυχής, όπως και τα άλλα άτομα, δεν καταστρέφονται ούτε μεταβάλλονται ως προς το είδος, επιστρέφουν όμως στην αεικίνητή μάζα της ουσίας του κόσμου. Οι υλικές συνθήκες συνδέονται με αυτό που συνήθως αποκαλούμε χώρο-χρόνο. Η άποψη του Newton για την φύση του χώρο-χρόνου, βασίζεται στην πλατωνική θεωρία.

Ο Πλάτων δεν διανοείται την υλική συνθήκη ως χώρο αποθηκεύσεως, που διαμορφώνεται από την παραγωγή ή την σύνθεση του Δημιουργού.


Δεν διαθέτει μία διάσταση που προηγείται της πράξεως, δεν είναι πρωτογενής, ούτε αρχέγονη στην συγκρότηση του σύμπαντος των ειδώλων.  Ο Δημιουργός, το λιοντάρι που βαδίζει στην έρημο εξαλείφοντας τα ίχνη του, το παρελθόν του.
Ούτε η ύλη ως υποδοχή και πρόσληψη υπάρχουν,
ο ένας χωρίς την άλλη. («Τίμαιος» 30 A, 52D-53D,69 B).

Τα Πέντε Στοιχεία (γη, νερό, φωτιά αέρας, αιθέρας) λοιπόν, όχι μόνο έπαιζαν ρόλο στη ζωή των ανθρώπων όλες αυτές τις χιλιετηρίδες, αλλά και χρησιμοποιήθηκαν σαν σύμβολα για να περιγράψουν τον κόσμο μέχρι που, ήδη από την  ύστερη νεολιθική εποχή, παίρνουν μεταφυσική διάσταση κι αποκτούν μια εσωτερική σημασία (καθώς διευρύνεται η αντίληψη του ανθρώπου και βαθαίνει η κατανόηση του για το φαινόμενο της ύπαρξης). Αυτά τα Σύμβολα θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν (οι πιο σοφοί κι έμπειροι μέσα στις κοινωνίες των ανθρώπων) τον Κόσμο σαν πνευματικό (και νοητικό) γεγονός σαν μια Διαβάθμιση, από το Χάος του Απροσδιόριστου μέχρι το συγκεκριμένο υλικό. Έτσι φτάνοντας στην ιστορική εποχή (εδώ και 4, 3, χιλιετηρίδες) τα Πέντε Στοιχεία (σε ολόκληρη την παγκόσμια θρησκευτική παράδοση, και στην Ινδία, και στην Κίνα, και στην Ελλάδα, κι αλλού) θα χρησιμοποιηθούν για να περιγράψουν την δομή του κόσμου.

Ο Αέρας, το Πνεύμα, η Πνοή, είναι η Ενοποιός Ουσία των Πάντων. Χωρίς Ιδιότητες εισδύει παντού, πνέει όπου θέλει, είναι το Αληθινό Είναι που τα περιλαμβάνει όλα.
 

Το Φως (Πυρ), η Φωτιά ,είναι το στοιχείο που κάνει τα πάντα ορατά, προσδιορίζει τα σχήματα, καθορίζει τα όρια, τις σχέσεις και τις αποστάσεις, και γενικά περιγράφει τον κόσμο, τον χώρο και τις δραστηριότητές του. Είναι ο Νους, η νοημοσύνη, η νόηση κι η λογική κι η αντίληψη.
 

Το Νερό είναι το «δυναμούχο πνεύμα» που παίρνει πιο συγκεκριμένη μορφή και ζωογόνες ιδιότητες. Είναι η «πλαστική ουσία της ζωής», η Ψυχή, που δημιουργεί, ζωοποιεί κι εξαλείφει τις μορφές (όταν τις εγκαταλείπει).
 Η Γη είναι το τελευταίο στοιχείο, το «δοχείο» που τα συγκεντρώνει όλα, το υλικό από το οποίο  γίνονται οι μορφές του φυσικού κόσμου. Με αυτά τα Πέντε Στοιχεία στην υλική μορφή τους δημιουργείται (κατά την ίδια τάξη) και το υλικό σύμπαν. Αυτή η εσωτερική ερμηνεία των Στοιχείων συναντάται όπως είπαμε σε ολόκληρη την θρησκευτική παράδοση και τα Πέντε Στοιχεία αποτελούν Σύμβολα της παγκόσμιας θρησκευτικής σκέψης εδώ και τουλάχιστον 3000 χρόνια (σε καταγραμμένα Ιερά Κείμενα). Τις ερμηνείες τους τις συναντάμε στις Βέδες, σε Κινέζικα Κείμενα… και στην Ελληνική Παράδοση.

Κάθε Αντίληψη – Ιδέα αποτελεί ένα πυρήνα ύπαρξης, ένα δυναμικό παράγοντα που μπορεί να δράσει ελεύθερα μέσα στο μηδέν (αλλά όχι στο Πρωταρχικό Μηδέν, παρά μόνο στην φτωχή εικόνα του μέσα στην δημιουργία και στην εξέλιξη). Έτσι από την Ιδέα δημιουργείται το δυναμούχο πνεύμα, η Ψυχή, η Μυστική Φύση, η Ζωοποιός Αιτία, το Ύδωρ της Ζωής, που αποτελεί (το ενδιάμεσο μεταξύ Ιδέας και ύλης και) το Πρότυπο της φυσικής μορφής.

Η υλική μορφή δεν είναι τίποτα άλλο από την υλοποίηση (μέσω της ζωοποιού ψυχής) της Ιδέας, ξανά και ξανά στον κόσμο της υλικής πολλαπλότητας, που είναι ατελής και παροδικός, κι αυτός κι οι μορφές του.

Oι ορφικοί πιστεύουν πως ο άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί από το τιτανικό στοιχείο και να επιστρέψει καθαρός στους ουράνιους θεούς.
Οι Τιτάνες, για τους ορφικούς, είναι σύμβολα της αρχέγονης δύναμης του κακού, διαμελίζουν το ένα σε πολλά μέρη, όπως έκαναν με τον ταύρο-Διόνυσο Και η ψυχή, έχοντας εγκαταλείψει το σώμα της, φτερουγίζει ελεύθερη στον άνεμο, αλλά μια πνοή την στέλνει ξανά σε ένα καινούριο σώμα.
Με τις διαρκείς ενσαρκώσεις διατρέχει τον «μεγάλο κύκλο της αναγκαιότητας».
Ο «τροχός της γεννήσεως», φαίνεται πως κυλά
διαρκώς σε έναν ανανεούμενο κύκλο. «Της μοίρας τροχός, μοίρα και της γενεάς». Το παρελθόν επαναλαμβάνεται με ακρίβεια. Η φύση σέρνει τους ανθρώπους στην άσκοπη περιστροφική κίνησή της. Η ψυχή μπορεί «να δραπετεύσει από τον κύκλο και να αναπαυθεί από την Αλλά, ο άνθρωπος τυφλός και απερίσκεπτος, είναι ανίκανος να φτάσει από μόνος στην φάση της σωτηρίας του. Γι’ αυτό χρειάζεται την μεσολάβηση του Ορφέα και την αποκάλυψή του, για να βρει την σωτηρία του, μέσα από τα βακχικά μυστήρια
Την θρησκευτική πεποίθηση ότι, ένας θεός ενοικεί μέσα στον άνθρωπο και πως αυτός θα ελευθερωθεί όταν συντρίψει την «φυλακή» του σώματός του, οι ορφικοί την παρέλαβαν από την ενθουσιαστική λατρεία του Διονύσου. Την αναδιαμόρφωσαν, προσθέτοντας συγκεκριμένα τελετουργικά στοιχεία, κυρίως ασκητικούλιτού βίου

                                                               Η ΨΥΧΗ ΔΑΙΜΟΝΑΣ

Η ψυχή-δαίμονας δεν αποτελείται από στοιχεία της ύλης, ούτε είναι για πάντα εξαρτημένη από αυτά. Εισχωρεί ως ξένος –και προς ζημίαν της–στον κόσμο αυτόν, που τα σταθερά συστατικά του είναι τα τέσσερα στοιχεία της φύσεως και οι δύο δυνάμεις, της φιλότητος και του νείκους. Κατά τον Δημόκριτο, η ψυχή είναι εκείνη που παρέχει την κίνηση στις συγκεντρώσεις των σώμα-των με έμφυτη ακινησία. Αυτά τα άτομα συνθέτουν την φωτιά και την ψυχή

Η ικανότητα της αντιλήψεως και η σκέψη εξαρτάται από την κίνηση της ψυχής. Η παραμονή των εξατομικευμένων μερών της. ψυχής εξασφαλίζεται με την αναπνοή, η οποία
αντικαθιστά διαρκώς τα λεία μόρια της ψυχής, που συνεχώς εκδιώκονται υπό την πίεση της περιβάλλου σας ατμόσφαιρας. Έρχεται, όμως, η στιγμή που η αναπνοή δεν
μπορεί να εκτελέσει την παραπάνω λειτουργία, και τότε επέρχεται ο θάνατος Με τον θάνατο καταργείται η ενότητα των ατόμων που σχημάτιζαν τον συγκεκριμένο ζωντανό.
οργανισμό.
Τα άτομα αυτά της ψυχής, όπως και τα άλλα άτομα, δεν καταστρέφονται ούτε μεταβάλλονται ως προς το είδος, επιστρέφουν όμως στην αεικίνητή μάζα της ουσίας του κόσμου. Οι υλικές συνθήκες συνδέονται με αυτό που συνήθως αποκαλούμε χώρο-χρόνο. Η άποψη του Newton για την φύση του χώρο-χρόνου, βασίζεται στην πλατωνική θεωρία.

Ο Πλάτων δεν διανοείται την υλική συνθήκη ως χώρο αποθηκεύσεως, που διαμορφώνεται από την παραγωγή ή την σύνθεση του Δημιουργού.


Δεν διαθέτει μία διάσταση που προηγείται της πράξεως, δεν είναι πρωτογενής, ούτε αρχέγονη στην συγκρότηση του σύμπαντος των ειδώλων.  Ο Δημιουργός, το λιοντάρι που βαδίζει στην έρημο εξαλείφοντας τα ίχνη του, το παρελθόν του.
Ούτε η ύλη ως υποδοχή και πρόσληψη υπάρχουν,
ο ένας χωρίς την άλλη. («Τίμαιος» 30 A, 52D-53D,69 B).