Αισθητική του Υπαρξισμού











1
Η φιλοσοφία του  Merleau-Ponty για τις εικαστικές τέχνες εντάσσεται στα  πλαίσια της   γενικής φαινομενολογικής  θεώρησής του που εκδηλώνεται στα έργα του Δομή της  συμπεριφοράς ,Φαινομενολογία της αντίληψης , Ορατό και αόρατο. 

Ο Merleau-Ponty αποδέχεται την διαλεκτική του πραγματικού των Γάλλων διανοητών, ωστόσο βιώνει υπαρξιστικά την μελέτη του Hegel. Στην σκέψη του ενυπάρχουν οι θεωρήσεις του Decartes και του Leibniz για την εσωτερικότητα της διάνοιας  σε σχέση με την εξωτερική  πραγματικότητα. Ερμηνεύονται όμως ορθολογιστικά.
O συσχετισμός του λόγου και της εμπειρίας  στο έργο του  Merleau-Ponty,  παραπέμπει στον  Jaspers και τον πλατωνικό  ρεαλισμό .Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποκόψει τον εαυτό του από τον κόσμο κατά την διαδικασία της αντίληψης,γιατί η συνείδηση δεν αποκόπτεται ποτέ  ούτε από το υποκείμενό της  ούτε από το γίγνεσθαι της  πραγματικότητας.           
Το πρώτο βιβλίο του Μerleau-PontyΔομή της συμπεριφοράς, που δημοσιεύτηκε το 1942, ασχολείται με το πρόβλημα του σώματος.Ο φιλόσοφος επηρρεάζεται από την φαινομενολογία του Ηusserl και τα έργα της θεωρίας της Gestalt.To έργο του που είναι εξαιρετικά ποικίλο αναφέρεται στην αντίληψη, την αισθητική, την πολιτική.Αντιμετωπίζει το θέμα των ορίων της αντίληψης σε σχέση με το φυσικό σύμπαν.Πιστεύει στην ενότητα της ανθρώπινης εμπειρίας.Ο άνθρωπος είναι ταγμένος στον κόσμο ως όν σημαίνον και ως όν που σημαίνεται στον άλλον με το σώμα του.(1) Η αντίληψη είναι το φόντο πάνω στο οποίο διαγράφονται οι πράξεις μας.Δεν υπάρχει εσωτερικός άνθρωπος,ο άνθρωπος είναι μέσα στον κόσμο και μόνο μέσα σε αυτόν αναγνωρίζει τον εαυτό του,σε αυτόν ξαναβρίσκει τον εαυτό του ως πρωταρχική ενότητα.Αναγνωρίζει δηλαδή ο Μerleau-Ponty αξιοποιώντας τα πορίσματα της φυσιολογίας και της ψυχολογίας της εποχής του,ότι το σώμα έχει τις δικές του δυνατότητες σημασιοδότησης  πρίν από οποιαδήποτε καθαρά νοητική λειτουργία,δυνατότητες που διαθέτει κάθε έμβιο ον σε σχέση με το περιβάλλον.Το σώμα δημιουργεί μία πρωταρχική διαστρωμάτωση εμπειριών που χαρακτηρίζεται ως λανθάνουσα γνώση.(2)
Από την Αμφιβολία του Cezanne στο Mάτι και το πνεύμα, από την Φαινομενολογία της αντίληψης στο Ορατό και το αόρατο,ο Μerleau-Ponty δεν έπαψε να στοχάζεται πάνω στην όραση.Βέβαια η αντίληψη συνεπάγεται γι’αυτόν ολες τις σχέσεις του υποκειμένου με τον κόσμο και κυρίως με το αισθητό.
Το ερμηνευτικό δοκίμιο Αμφιβολία του Cezanne  είναι μία από τις πρώτες προσπάθειες για «ουμανιστική» ανάγνωση του καλλιτέχνη.Το νόημα του χώρου στο έργο του ,μας επιτρέπει να ανακεφαλαιώσουμε  όλη την ιστορία της δυτικής ζωγραφικής.(3)



(1)Φρανσουά Σατελέ,,Η φιλοσοφία του 20ου αιώνα.κεφ V Maurice Merleau-Ponty,σελ 257
(2)Ν.Χ. Μπανάκου Καραγκούνη,Διαστάσεις του Ορατού,Η φιλοσοφία της τέχνης στο έργο του Μerleau-Ponty,σελ 85.
(3)Γ.Ζωγραφίδης, «Εικαστική φιλοσοφία» σελ.123-125.


2
Τα σχήματα και τα χρώματα βρίσκονται σε μια διαρκή αστάθεια.Ολα εξαρτώνται από την απόσταση και τον  φωτισμό.Ο Cezanne θέλει να περάσει στην αληθινή φύση και για να φτάσει ως αυτή στηρίζεται στην τέλεια γνώση του αντικειμένου.Πιστεύει ότι η μορφή θεμελιώνεται στην πλαστική και δημιουργική δύναμη του χρώματος.(1)
Το χρώμα είναι η ουσία του ζωγραφικού πίνακα.Με αυτό γίνεται και χάνεται η μορφή.(2)
O σύγχρονος προβληματισμός για το πώς διέπεται η σχέση καλλιτέχνη, τέχνης και κοινού έχει οδηγηθεί στην έννοια «σκόπιμη εσφαλμένη αντίληψη».(3)Η γνώση των ρητων προθέσεων του δημιουργού δεν είναι ξεκάθαρη είτε στην ερμηνεία είτε στην προσπάθεια  κριτικής του έργου τέχνης.Κατά συνέπεια η ανάδειξη νοήματος πρέπει να αναζητηθεί στο ίδιο το έργο.Το σημείο του νοήματος βρίσκεται στο άτομο και στην συγκεκριμένη αντίληψη του ατόμου αυτού.Η εργασία του ερμηνευτή είναι να αναλύσει την μοναδικότητα αυτής  της αντίληψης και να δημιουργήσει  δεσμούς ανάμεσα στον ζωγράφο και στο κοινό που αυτός  απευθύνεται. Για τον Μerleau-Ponty η «βιογραφία» του  Cezanne είναι απαραίτητη για την σωστη ερμηνευτική προσέγγιση του καλλιτέχνη.
Ο Μerleau-Ponty,είναι υπαρξιστικός στην κατανόησή του αλλά ταυτόχρονα διαλεκτικός στην λογική του και την στρατηγική προσέγγισης και ερμηνείας.
Ετσι κάποιος μπορεί να περιμένει ότι στο ένα ή το άλλο επίπεδο  η τέχνη και ο καλλιτέχνης θα είναι δύο αλληλένδετοι όροι .Ο καλλιτέχνης αντιπροσωπεύει την δημιουργική πρόθεση και η τέχνη το ενσωματωμένο νόημα. H πρόθεση ωστόσο γίνεται ενδιαφέρουσα μόνο ως ενσωματωμένο νόημα.
Ο Ζολά ,ο φίλος του Cezanne, από την παιδική του ηλικία ,ήταν ο πρώτος που βρήκε την ευφυία σε αυτόν και ο πρώτος που  τον χαρακτηρίζει «ευφυία που σφάλλει».Η πίστη του Ζολά και του Ε. Βernard στην αποτυχία του Cezanne πιθανον προκύπτει από το ότι έδωσαν μεγάλη έμφαση  στην ψυχολογία και την προσωπική τους γνώση του Cezannne.
O Cezanne φαίνεται να εξυπηρετεί τον Merleau-Ponty,  γιατί ασχολείται τόσο με την εσφαλμένη αντίληψη  όσο και με τον ίδιο τον ζωγράφο ,στον οποίο θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει :τις κινήσεις αγνώστου ζώου χωρίς να κατανοεί το νόμο που τις διέπει και τις ελέγχει.(4)
                   Ο κόσμος παραμένει αδιαφανής ,δεν εκδιπλώνεται σαν να είναι εμψυχωμένος από μία σειρά προσλήψεων (apper-ceptions) που ο φιλόσοφος θα ήταν επιφορτισμένοςνα ανασυστήσει ξεκινώντας από τα αποτελεσματά τους.(5)


 (1)Ε.Π.Παπανούτσου,Αισθητική σελ182.

(2)MerleauPonty,Το μάτι και το πνεύμα,σελ 17(από την εισαγωγή).

(3),(4)Τhomas Slauter J.R.Πανεπιστήμιο Rutgers,:Μερικές παρατηρήσεις στο δοκιμιο του Μerleau-Ponty, «Η αμφιβολία του Cezanne.»σελ 2.

(5)Φρανσουά Σατελέ:Η φιλοσοφία του 20ου αιώνα σελ 261.



3
Η τέχνη δεν αποβλέπει στην αλήθεια αλλά στην ειλικρίνεια. Κάθε έργο τέχνης στο βαθμό που είναι αυθεντικό δηλαδή ειλικρινές επικυρώνει την ύπαρξη και κάνει την ζωή να έχει νόημα και να είναι υποφερτή. Το αισθητικό συναίσθημα είναι η απάντηση του εγώ και των συσσωρευμένων  εμπειριών του απέναντι στο αντικείμενο. Το  βάθος του αισθητικού αντικειμένου εκφράζει το βάθος του εγώ αντίληψη μας προσφέρει την ανάδυση της λογικότητας επάνω σε ένα μη ανθρώπινο φόντο,όταν μέσω του σώματος συντονιζόμαστε με την εξωτερική πραγματικότητα. Η έννοια της πραγμάτωσης  και η σύγκριση με την τέχνη υποδηλώνουν την δημιουργική  συμβολή της φιλοσοφίας στην έκφραση της λογικότητας και της αλήθειας.(1)Ο MerleauPonty  διακρίνει  τέσσερις  έννοιες του αόρατου που αποτελούν διαστάσεις του ορατού κόσμου. α) ό,τι  δεν είναι ορατό αλλά  θα μπορούσε να είναι (οι απούσες όψεις του προς αντίληψη αντικειμένου) β)οι διαστάσεις του ορατού γ)    ο,τι υπάρχει μόνο απτικά ή συναισθητικά δ) το cogito.
Ο Merleau-Ponty  συμφωνεί με τον Ηusserl στον βασικό άξονα της φαινομενολογίας. Το νόημα αναδύεται από την εμπειρία ως διάσταση του είναι .Η διάσταση  του αόρατου παγιώνεται μέσω της όρασης .Οι αόρατες  όψεις  του ορατού προσλαμβάνονται μέσω της όρασης.Έτσι η αόρατη διάσταση περιλαμβάνεται στην οπτική αντίληψη . Η συνείδηση ανασυγκροτεί στο δικό της επίπεδο τα αντικείμενα και ενορατικά προσλαμβάνει την ουσία τους.Ο Σεζάν σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια  «ζωγραφίζει ο,τι δεν έχει ακόμα ζωγραφιστεί και το καθιστά τέχνη κατά τρόπο απόλυτο.» Η  αβεβαιότητα και η μοναχικότητα του Σεζάν δεν ερμηνεύεται από την ιδιαίτερη προσωπικότητά του αλλά από  την πρόθεση του έργου του.
Δεν υπάρχει αντιπαράθεση ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα , την σκέψη και την όραση  Ο καλλιτέχνης  αποκαλύπτει τη βασική εμπειρία  από την οποία πηγάζουν αυτές οι έννοιες χωρίς ωστόσο να αρνείται την επιστήμη  και την παράδοση .Συλλαμβάνει την φυσιογνωμία  των αντικειμένων καθώς αυτή γεννιέται μέσα από το χρώμα. Κάθε πινελιά του «έπρεπε να περιέχει τον αέρα ,το φώς ,το αντικείμενο, το πλάνο ,τον χαρακτήρα ,το σχέδιο ,το ύφος» όπως λέει ο Μπερνάρ.(2)     
 Για τον Merleau-Ponty το πρόβλημα της ζωγραφικής είναι η διερεύνηση του  ορατού μέσω της ίδιας της όρασης.Δεν τίθεται ως ένα πρόβλημα δημιουργίας υποκατάστατων ή αντίγραφων ούτε τίθεται υπό τον έλεγχο της εννοιακής σκέψης  Επομένως η σχέση εικόνας και πράγματος,φανταστικού και πραγματικού δεν αποτελεί μια σχέση αντιγράφου και πραγματικότητας. Η προοπτική όμως όπως εξηγεί ο Μerleau-Ponty δεν είναι ρεαλιστική.Αποτελεί πολύ περισσότερο μια κατασκευή.Μέσω αυτής της προοπτικής ο αναπαριστώμενος κόσμος πογιώνεται σε ε έναν διατεταγμένο μπροστα στο βλέμμα ορίζοντα.Αν επομένως η ζωγραφική είναι γλώσσα,αυτή η γλώσσα πάντως δεν αποτελεί μετάφραση της σκέψης,δεν συνιστά αντιγραφή του πραγματικού ούτε υπαγαρεύεται από μια αμετάβλητη φύση. (3)


 (2),(3) H  αμφιβολία του Σεζάν ,Το μάτι και το πνεύμα(εισαγωγή μτφ.Α. Μουρίκη)σελ39,σελ18,19 (από την εισαγωγή).


4
Το τοπίο έλεγε ο Cezanne «σκέφτεται» τον εαυτό του μέσα μου.Δημιουργεί συγκεκριμένα ορατά αντικείμενα τα οποία δίχως την παρέμβασή του θα περέμεναν εγκλωβισμένα στην ξεχωριστή ζωή κάθε συνείδησης.Προσπαθεί να κατανοήσει τις αθέατες παραμέτρους του κόσμου καθώς διακρίνει τον εαυτό του από την κάθε ύπαρξη.  Αυτή η γλώσσα είναι διαρκώς εξελισσόμενη ,δεν είναι μια μετάφραση της  σκέψης  όπως την αντιλαμβάνεται ο Ντεκάρτ. Για τον Ντεκάρτ δεν υπάρχει καμμιά συνομωτική εσωτερική σχέση μεταξύ ορώντος και ορατού,η οποία θα επέτρεπεστην ζωγραφική δημιουργία να συνεισφέρει στον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να ορίσουμε την είσοδό μας στο Είναι.Το πρόβλημα της ζωγραφικής ανάγεται στο πρόβλημα ενός σημείου που θα λειτουργούσε ως ακριβές υποκατάστατο.(1)   
          Η καλλιτεχνική δημιουργία  κατά τον Μerleau-Ponty είναι απόρροια ελεύθερων αποφάσεων. Η ζωή και το καλλιτεχνικό έργο επικοινωνούν. Ο καλλιτέχνης  σίγουρα δεσμεύεται από τον κοινωνικό και οικονομικό του περίγυρο και από την κληρονομικότητα στην διαμόρφωση της οπτικής του.
          Η ελευθερία όπως πιστεύει ο φιλόσοφος συνδέεται με την χρονικότητα .Είναι δυνατό η ανθρώπινη συνείδηση ,να αναλαμβάνει στο παρόν την παρελθοντική  της υφή και να ανοίγεται προς το μέλλον.
Ο Merleau-Ponty απορρίπτει  την πόλωση που διαμορφώνει στη σκέψη η διάκριση Είναι και Μηδενός. Υποστηρίζει για τον Cezanne ότι ο καλλιτέχνης μας μαθαίνει να βλέπουμε την πρωταρχική αντίληψη του κόσμου. Μορφοποιεί τα μοτίβα του εφευρίσκοντας ιδιαίτερα εκφραστικά μέσα Στην ζωγραφική του η σύλληψη δεν προηγείται της εκτέλεσης .
Προηγείται μονάχα ένας ακαθόριστος πυρετός.(2) 
Πρόκειται για μια βουβή και μοναχική εμπειρία στην οποία στηρίζονται η κουλτούρα και η ανταλλαγή των ιδεών.
Δεν υπάρχει απο το ένα μέρος το συγκεκριμένο αντικείμενο και από το άλλο το αφηρημένο σχήμα του καλού,ώστε να πούμε ότι το αντικείμενο αυτό έχει ομορφιά μετέχει δηλαδή στην έννοια του ωραίου.Το αντικείμενο είναι ωραίο γιατί η ομορφιά είναι η ίδια η ατομική υπόστασή του
Σύμφωνα με τον Βergson η πραγματικότητα συνίσταται στην κίνηση .Ο  Cezanne  με την ιδιότυπη τεχνοτροπία του, η οποία εστιάζεται στην ανεστραμμένη προοπτική ,τις παραμορφώσεις, τα πολλαπλά περιγράμματα παρουσιάζει το αντικείμενο να φωτίζεται από το εσωτερικό του  .   «Το φως αναβλύζει από μέσα του ,δίνοντας  έτσι μια εντύπωση στερεότητας και υλικότητας.»
Ο Bergson και ο Husserl  εκφράζουν την θεωρία τους για την αντίληψη βασιζόμενοι  στην ζωγραφική του Cezanne, όπου τα πράγματα προσφέρονται μέσα  από τις διαδοχικές όψεις ή φωτοσκιάσεις τους. (3)






 (1)Μaurice Merleau-Ponty,H Αμφιβολία του Cezanne σελ17.
 (3)Ε.Π.Παπανούτσου,Αισθητική σελ 36-42.






5
Ο Cezanne στο έργο του δεν διαχωρίζει τις αισθήσεις από την διάνοια. Το νόημα παρουσιάζεται με την έννοια της «αυθόρμητης  τάξης».  Στο έργο του Μerleau-Ponty, η φιλοσοφία συμβάλλει ουσιαστικά στον τρόπο που η  αλήθεια αποκαλύπτεται  καθώς με τη δική της ερμηνεία το καλλιτέχνημα αποκτά την έννοια της πραγμάτωσης .Η λογικότητα και η αλήθεια σε αυτό υποστηρίζονται από τον «ενδιάθετο λόγο»,το νόημα που ο κόσμος προτείνει.
Aμφιλεγόμενες  χαρακτηρίζει ο Μerleau-Ponty τις φαινομενικότητες  στην «Αμφιβολία του Σεζάν»,ενώ ο Ηusserl θεωρεί την αντίληψη ενός αντικειμένου αδιάκοπα μεταβαλλόμενη και ρευστή .Με άλλα λόγια το αντικείμενο προσφέρεται στην συνείδηση αποσπασματικά και μόνο με τις επιμέρους όψεις  του.[από την άλλη και η συνείδηση διαρκώς μεταβάλλεται, έχει  αέναη ροή.] 
                    Ο Husserl υποστηρίζει ότι τα αντικείμενα είναι παρουσίες   με σάρκα και όστα, με σωματικότητα .Το να κατέχει κανείς τα αντικείμενα διανοητικά οδηγεί στις  ιδεαλιστικές προσεγγίσεις ερμηνείας. Η αντιληπτική διαδικασία λειτουργεί βάσει των επί μέρους όψεων. Αυτές βρίσκονται σε αντικείμενα διατεταγμένα στο χώρο.(1)
Ο Hυsserl παρατηρεί ότι ανάμεσα στο αντικείμενο της εμπειρίας και  τους τρόπους  αυτοπροσφοράς του προς την  αντίληψη  υπάρχει ένα «καθολικό συστοιχιακό a priori.»Είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς το φαινόμενο που προηγείται της κρίσης στην ολότητά του.Χρειάζεται η σκέψη να επανέλθει πέρα από το πεδίο των κρίσεων και των εννοιών,σε μία προγενέστερη σφαίρα, στην σφαίρα της καθαρής ροής του βιώματος ως βιώματος. (2)
O Merleau-Ponty θεωρεί ότι η αντίληψη οδηγεί στο  είναι αφού συνθέτει άπειρες επί μέρους όψεις .Ο Κόσμος είναι αυτό που αντιλαμβάνεται ο καθένας .Τα πράγματα προσφέρουν δεδομένα στις αισθήσεις τα οποία προσλαμβάνονται από τις κοινές αντιληπτικές  δυνατότητες του φυσικού εγώ. Επομένως το νόημα του κόσμου είναι «αυτόχθον» και έχει να κάνει με το ανθρώπινο σώμα που εντάσσεται άμεσα σε αυτόν.
Όπως γράφει ο Μerleau-Ponty «αντιλαμβανόμαστε τον εξωτερικό χώρο μέσω της σωματικής μας καταστάσεως.» Η “σωματική ή θεσιακή” μορφή μας παρέχει κάθε στιγμή μία σφαιρική πρακτική και συγκεχυμένη  έννοια της σχέσεως μεταξύ του σώματος μας και των πραγμάτων καθώς και του τρόπου που τα αντιλαμβανόμαστε.(2)
Η ψυχή δεν νοείται απλώς ως ευρισκόμενη μέσα στο σώμα όπως ο πηδαλιούχος  μέσα στο πλοίο αλλά είναι εξ’ολοκλήρου αναμεμειγμένη με το σώμα.Το σώμα είναι από την άλλη μεριά ολοκληρωτικά εμψυχωμένο και  όλες οι λειτουργίες του συμβάλλουν στην σύλληψη των αντικειμένων.Ο Μerleau-Ponty  βλέπει το σώμα ως ένα σύστημα πιθανών κινήσεων ή “κινητικών προβολών”που ακτινοβολεί από εμάς προς το περιβάλλον μας.Απο την  άποψη αυτή θεωρούμενο είναι κάτι περισσότερο από ένα όργανο ή μέσο-εργαλείο.Είναι η έκφρασή μας.Ακόμα και οι ενδόμυχες συναισθηματικές κινήσεις,αυτές που είναι ριζωμένες βαθιά στο υπόστρωμα του ανθρώπου συμβάλλουν στην δημιουργία των προυποθέσεων για την αντίληψη των πραγμάτων.                     
(1)Monroe C.Beardsley:Ιστορία των αισθητικών θεωριών.σελ 353-354.
(2)Encyclopedie de la Pleiade:20ος αιώνας,Συγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα, σελ72-73.
(2) Λ.Κ. Μπαρτζελιώτη :Φιλοσοφία και επιστημονική έρευνα ,σελ 7 .
Η ίδια η ύλη της αντίληψης  κυοφορεί την μορφή της. Το νόημα των πραγμάτων χτίζεται μπροστά στα μάτια μας όπως αυτά εκτίθενται στην προφάνειά τους.Τα πράγματα είναι ανεξάντλητα αντιληπτικά γιατί συνεχώς μας παρέχουν κάποιες όψεις τους. Ο Μerleau-Ponty διαβλέπει στην αντίληψη, όχι την επιστήμη αλλά τη γνώμη, την αρχέγονη πίστη. Όταν αντιλαμβανόμαστε κάτι δεν το απομακρύνουμε σε απόσταση μελέτης. Το να ζείς ένα πράγμα, σύμφωνα με τα λόγια του ,δεν σημαίνει ούτε να συμπίπτεις με αυτό, ούτε να   το σκέπτεσαι διεξοδικά.(1)
Η ζωγραφική έχει πετύχει να βλέπει τον πριν απο την νόηση κόσμο.Στόχος της είναι να υπερβεί τον άκρο υποκειμενισμό και τον άκρο αντικειμενισμό –αιτήματα που έχει οικειοποιηθεί η φαινομενολογία. Η φιλοσοφία όπως και η τέχνη έχει ως έργο της  να αποκαλύψει το μυστήριο του κόσμου.Ο Μerleau-Ponty έχει παντού την ίδια μέριμνα :να διακρίνει ορισμένες βασικές αρχές που ανταποκρίνονται στις προσωπικές φιλοσοφικές αναζητήσεις του. Η ψυχολογία της μορφής επηρρέασε  τη σκέψη του, καθώς δεν θεωρεί τα στοιχεία που  συλλέγουν οι αισθήσεις ως άμορφο υλικό.Η αντίληψη  είναι αδιαχώριστη σύνδεση ύλης και μορφής. Δεν είναι δυνατή η πρόσληψη υλικού χωρίς μορφή .Αντιλαμβανόμαστε τα πάντα ως μέρος ενός πεδίου μιας ολικής μορφής ,που  είναι η Gestalt της γερμανικής φιλοσοφίας. H  ολική μορφή είναι η ίδια η εμφάνιση του κόσμου και όχι η συνθήκη της δυνατότητάς της .Δεν πραγματοποιείται σύμφωνα με μία νόρμα ,είναι η γέννηση μίας νόρμας.Η gestalt ενός κύκλου δεν είναι ο μαθηματικός νόμος αλλά η φυσιογνωμία της.Αν οι διάφορες περιοχές ενός ζωγραφικού πίνακα πρέπει να περιγραφούν ως κόκκινες ή γαλάζιες τριγωνικές ή καμπύλες ,τότε η ζωντάνια και η κομψότητα του πίνακα είναι επόμενο να εξοστρακίζονται στον  χώρο τουυποκειμενικού.
Αλλά η φαινομενολογία,καθώς και η ψυχολογία της gestalt τις αποκαθιστά χωρίς προκατάληψη γιατί θεωρεί ότι και αυτές αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία του δεδομένου.(2) Η αντιληπτική συνείδηση είναι για τον Merleau-Ponty ο χώρος όπου δραστηριοποιείται το υποκείμενο. Η αισθητική ηδονή δημιουργείται όταν η φύση γίνεται φορέας του πνεύματος και το πνεύμα αισθητό σαν τη φύση.Για τον Merleau-Ponty o Cezanne είναι ο ζωγράφος που κατά κύριο λόγο στοχεύει να καταστήσει ορατό και να εκφράσει το είναι.Τα θέματα που θίγει ο Μerleau-Ponty με αναφορά στο σεζανικό έργο είναι η αντίληψη ,η όραση, η έκφραση ,η δομή της επιφάνειας ενός πίνακα ,η παρουσίαση μέσω των χρωμάτων και των γραμμών των διαφόρων αντικειμένων,η απεικόνιση του πραγματικού.Στην Αμφοβολία του Σεζάν εξετάζει συστηματικότερα κάποια από τα σημεία της Φαινομενολογίας της αντίληψης (3).

(1) Merleau-Ponty:H Aμφιβολία του Σεζάν –το μάτι και το πνεύμα,εισαγωγή μτφ Α. Μουρίκη. σελ 23 ,36.
(2), (3) Γ Ζωγραφίδης :Εικαστική φιλοσοφία σελ 134,147.


6
Είναι το δοκίμιο του φιλοσόφου που πραγματεύεται αποκλειστικα το έργο του Cezanne: «οι έρευνες του Cezanne πάνω στην προοπτική αποκαλύπτουν με την πιστότητά τους στα φαινόμενα αυτό που οι πρόσφατες ψυχολογικές έρευνες διατύπωσαν …….για την βιωμένη προοπτική…..στο πλαίσιο της αντίληψης τα κοντινά αντικείμενα μας φαίνονται μικρότερα,ενώ τα πιο απομακρυσμένα μεγαλύτερα….ένας κύκλος τον οποίο βλέπουμε λοξά γίνεται αντιληπτός σαν μία έλλειψη ….στην πραγματικότητα βλέπουμε μία μορφή  η οποία αιωρείται γύρω από την έλλειψη δίχως να είναι όμως μία έλλειψη.(1)Αδιάλειπτη μέριμνα του Cezanne είναι η αναζήτηση και η εδραίωση μιας νέας πρακτικής στον χώρο της ζωγραφικής :πρόκειταιγια μία στέρεη τεχνική με στόχο την εικαστική παροντοποίηση της φύσης(2)

Κατά τον Μerleau-Ponty, η λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος δεν αποτελεί κάποιον προκαθορισμένο μηχανισμό για κάθε αντιληπτική συμπεριφορά .Η λειτουργία των συντονιστικών κέντρων του εγκεφάλου είναι ποιοτικώς διαφορετική από την μία περίπτωση στην άλλη ,ανάλογα με τον προκαλούμενο χρωματισμό  και την αντιληπτική δομή που πρόκειται να προσλάβει.(3) Η λετουργία αυτή δείχνει την παραδοξότητα σε όλη της την έκταση ,καθώς και το μέγεθος της διαφοροποίησης των αντιληπτικών σχέσεων.
Ετσι κατά την φαινομενολογική αυτή προσέγγιση του προβλήματοε της σχέσεως σώματος και νοήσεως ,ο οργανισμός του αντιλαμβανόμενου αποτελεί μία συνύφανση σώματος και ψυχής.Η ανώτερη μορφή συμπεριφοράς ανυψώνει την ζωή του οργανισμού η νόηση όμως διαθέτει μια περιορισμένη ελευθερία.Η αντιληπτική συμπεριφορά αναδύεται μέσα από αυτές τις σχέσεις σε ένα περιβάλλον που δεν είναι πλέον έργο ενός καθαρού γνωρίζοντος υποκειμένου.
Η τελειότητα των φυσικών μορφών δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις πνευματικές αναζητήσεις. Ο Μerleau-Ponty  θέτει ως βασικό θέμα της φιλοσοφίας του τη σχέση συνείδησης και κόσμου, φύσης και ιδέας. Υπάρχει διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο περιβάλλον και την ανθρώπινη ουσία αφού μετέχουν σε κοινή δομή. Ο κόσμος έχει τη δυνατότητα  να είναι οργανώσιμος, ενώ σύμφωνα με το φιλόσοφο μπορεί να χρησιμοποιηθεί υπερβατικά .Στα τελευταία του έργα μιλά για το νόημα πριν από τη λογική που είναι ο ενδιάθετος λόγος του κόσμου.    
Το νόημα που ο Cezanne αποδίδει στους πίνακές του έχει ήδη προταθεί μέσα από τον ίδιο τον κόσμο όπως αυτός του εμφανίζεται. Τα πράγματα και τα πρόσωπα απαιτούν από αυτόν να τα ζωγραφίσει με αυτόν  τον τρόπο. 
 Η gestalt είναι το πρωταρχικό αντιληπτικό δεδομένο. Πριν από αυτή δεν μπορούμε να μιλάμε για αντίληψη. Στο σημείο αυτό θυμίζει τον Husserl που μιλά για αυτοπροσφορά των πραγμάτων(4):η φαινομενολογία καλείται να περιγράψει την ενέργεια του καθαρού βιώματος όπως παρουσιάζεται στην εποπτεία …….πρέπει να προχωρήσουμε ως τις αρχέγονες πηγές της εποπτείας και να αντλήσουμε από εκεί τις βασικές βεβαιότητες .(5)                


(1)Μ Μerleau-Ponty,The primacy of Perception and other Essays σελ 3.
(2) Γ, Ζωγραφίδης:Eικαστική φιλοσοφία σελ 144.
 (3),(5) Encyclopedie de la pleiade,Ιστορία της φιλοσοφίας [20ος αιώνας-συγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα] σελ73,82


 7
 Ο Μerleau-Ponty διαφοροποιείται από τον εμπειρισμό γιατί η αντίληψη εμφανίζεται σαν οργανωμένο σύνολο εξαρχής και  όχι σαν άτομα που οργανώνονται συνειρμικά εκ των υστέρων. Διαφοροποιείται  και από τις  νοησιαρχικές θεωρήσεις αφού η αντίληψη δεν είναι αποτέλεσμα του    
Cogito Tα εμφανιζόμενα αντικείμενα ακτινοβολούν την ουσία τους. Οι  κρυμμένες όψεις τους εννοούνται ως υπέρβαση.
Απέναντι σε αυτην την απόλυτη εμπιστοσύνη στα άμεσα δεδομένα της όρασης ο Cezanne αντιδρά προτείνοντας το άλλο στοιχείο ποτ υπάρχει στην ζωγραφική :το μυαλό.Μόνο με την συνεργασία του ματιού και του μυαλούμπορεί να γίνει δυνατή μία ζωγραφική που θα θριαμβέυσει πάνω στην πολλαπλότητα των φαινομένων,καθιστώντας ορατό το προσωπικό όραμα του καλλιτέχνη . (1)                   
Η πρωτοποριακή ζωγραφική προβάλλει σαν τάση που οδηγεί στην  δυναμική αναπαράσταση και την αναδημιουργία του αντικειμένου.Ο Εμπρεσιονισμός δημιούργησεαπό την ίδια του τη δύναμη τον αρνητή του. Είναι ο Paul Cezanne.Ως το 1880 οι πίνακές του είναι εμπρεσσιονιστικοί. Την τελευταία εικοσαετία της ζωής του οι νεκρές φύσεις και τα τοπία του, ανοίγουν το δρόμο που διαμέσου των φοβιστών και ιδιαίτερα του Ηenry Matisse οδηγεί στον κυβισμό. Ο εμπρεσιονισμός είναι ουσιαστικά η μετάβαση από τον νατουραλισμό του 19ου αι. προς  την πρωτοποριακή ζωγραφική του 20ου αι.
Οι δεσμοί των εμπειριστών με τους ακαδημαικους νατουραλιστές είναι στενοί γιατί και οι δύο αναζητούν να αποτυπώσουν στους πίνακές τους τη φύση. Αναλύουν τη ζωγραφική ως αποτέλεσμα του φωτός πάνω σε μια έγχρωμη επιφάνεια. Ο καλλιτέχνης  απαλλάσσεται από τον απόλυτο δεσποτισμό του πράγματος.Ο εμπρεσιονισμός μπορεί να θεωρηθεί η γέφυρα που ενώνει την υλοκρατούμενη τέχνη του19ου αι.με την εγωκρατούμενη τέχνη του 20ου αι.  Αν ταυτίσουμε σύμφωνα με τον Gouhier την ομορφιά με την ατομική υπόσταση των αντικειμένων τότε αναγκαστικά το άσχημο συνίσταται στην άρνηση της ατομικότητας. Η ομορφιά δεν είναι ιδιότητα αλλά αξία. ΟGouhier αναφέρεται σε αφηρημένα σχήματα αγαθών πράξεων όχι σε αφηρημένα σχήματα ωραίων έργων(2)Εκείνο που συνδέει τον Cezanne με τους εμπρεσσιονιστές είναι η επίμονη προσπάθεια να φτάσει στο πραγματικό αντικείμενο, στην αληθινή φύση. Δεν ταυτίζει την φυσική πραγματικότητα με την αισθητηριακή εντύπωση.Ο καλλιτέχνης αποβλέπει στην τέλεια γνώση του αντικειμένου. Πιστεύει ότι η γεωμετρία καθορίζει τις δομές των αντικειμένων, ενώ το χρώμα έχει μορφοποιητική  δύναμη. « Όταν το χρώμα είναι στο ύψος του η μορφή έχει ολοκληρωθεί .Δεν  υπάρχουν γραμμές και καμπυλώσεις υπάρχουν μόνο αντιθέσεις χρωμάτων.»Η   ζωγραφική  σύνθεση πρέπει να έχει εσωτερική δομή και γεωμετρική νομοτέλεια.Ο Cezanne γράφει ως ζωγράφος αυτό που δεν έχει ακόμα ζωγραφιστει και το καθιστά τέχνη κατά τρόπο απόλυτο.Για αυτόν τον καλλιτέχνη μία και μόνο συγκίνηση υπάρχει:το αίσθημα της ξένωσης και ένας μόνο λυρισμός ,ο λυρισμός της ύπαρξης που πάντα ξαναρχίζει. (3)

(1)Γ. Ζωγραφίδης :Εικαστική φιλοσοφία,σελ 145-14   7.
(2)Ε.Π.Παπανούτσου «Ασθητική»σελ16.                  
(3)Μ Μerleau-Ponty: H αμφιβολία του Cezanne ,εισαγωγή μτφ σχόλια Α Μουρίκη σελ 42-43

8

Το χρώμα δεν συμβαίνει, ούτε παρίσταται απλά στον πίνακα. Είναι η ουσία του.Ο Cezanne συνδυάζει  την δημιουργία της στερεότητας των μορφών όπως παρουσιάζονται στη φύση με την πραγματικότητα όταν αυτή προκύπτει από την αντιληπτική διαδικασία. Αφαιρεί την γνώριμη παρουσία των πραγμάτων και καλεί τον θεατή να μετέχει στην αντιληπτική δόμησή τους.   Η ζωγραφική αυτή όπως λέει ο James (1)«προσφέρει στην μοντέρνα τέχνη την δυνατότητα να κάνει έκκληση στην αισθητική αντίληψη.» Η συνείδηση είναι κάτι αλλότριο σε σχέση με τη φύση .Απομακρύνεται από τον κόσμο στο μέτρο που χρειάζεται να αναδείξει την προθετικότητά της. Το έργο τέχνης πρέπει να μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα από τις  συνθήκες δημιουργίας του.H τέχνη έχει το προνόμιο να μας δίνει πιο παραστατικά πιο συγκεκριμένα ,πιο απτά όσα η φιλοσοφία προσπάθησε μέχρι στιγμής να ερμηνέυσει με έναν αφαιρετικό λόγο.Ετσι ο Cezanne παρουσιάζει αντικείμενα και όχι νοητικές αφαιρέσεις.Αποκαλύπτει τον πρωταρχικό κόσμο του βιωμένου σώματος.Επιστρέφει στα ίδια τα πράγματα,στον πριν από τη γνώση κόσμο,όπου η σύλληψη δεν προηγείται της εκτέλεσης .Θέλεινα ζωγραφίσει τον κόσμο μετατρέποντας τον αποκλειστικά σε θέαμα ώστε να ανακαλύψουμε με ποιόν τρόπο ο κόσμος  μας αγγίζει. Ο ζωγράφος δεν είναι σε θέση παρά μόνο να δημιουργήσει μία εικόνα .Το έργο τέχνης οφείλει να φέρει ζωή για τους άλλους ώστε να κατοικήσει σε πολλά πνεύματα και στα ισχυρά από αυτά σαν μόνιμο απόκτημα.(2)
Το έργο τέχνης αποστασιοποιείται από την ζωή του καλλιτέχνη.Οφείλει να λειτουργει ανεξάρτητα από τις συνθηκες δημιουργίας του.Το νόημά του δεν διαμορφώνεται αποκλειστικά από τον δέκτη του ,ούτε από την απόδοση του καλλιτέχνη.Προκειται για  αυτονομο έργο. «Δεν υπάρχει αληθινό νόημα ενός κειμένου, δεν υπάρχει αυθεντία του καλλιτέχνη.»(3)
O Μerleau-Ponty με αφετηρία τον Husserl ξεφεύγει από την αντιπαράθεση αίσθησης και νόησης.Οι μορφοκρατικοί ψυχολόγοι διατυπώνουν την άποψη ότι η αντίληψη γενικεύει με μιάς και παρουσιάζει σχέσεις και σύνολα ,όχι μεμονωμένα στοιχεία τους. Ο Ηegel και ο Schopenhauer,  
υποστηρίζουν ότι η σκέψη θεμελιώνεται στην αντίληψη καθώς ο αισθητός κόσμος συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία της.Όπως παρατηρεί ο Μerleau-Ponty ,η συμμετοχή μας στον κόσμο και η συστοιχία των αντικειμένων προς το σώμα μας δημιουργεί μια εξοικείωση που μας κάνει να αντιπαρερχόμαστε το γεγονός ότι το πράγμα καθ’εαυτό είναι ξένο προς εμάς και ότι η οικεία όψη του καλύπτει μια μη ανθρώπινη διάσταση.Το πράγμα μας αγνοεί είναι εχθρικό και ξένο «δεν είναι πια για μας ένας συνομιλητής αλλά ένας άλλος».Προφανώς ο Μerleau-Ponty,υπαινίσσεται το ξαφνιασμά μας μπροστά στο γεγονός της ύπαρξης, μπροστά σε ότι υπάρχει.Ο Cezanne  αποτυπώνει αυτήν την ξένωση και αγγίζει την φιλοσοφική έννοια της αναγωγής που μας επιτρέπει να την βιώσουμε. «Μόνον ο άνθρωπος διαθέτει αυτή την όραση η οποία πηγαίνει μέχρι τις πρώτες αρχές»:η όραση και η μέσω αυτής αντιληπτική δραστηριότητα θέτει σε εκκρεμότητα την νοητική συγκρότηση του κόσμου και τον μεταβάλλει σε αιφνίδιο θέαμα(4)

2 Η Αμφιβολία του Σεζάν Εισαγωγή μτφ ,σχόλια Α Μουρίκη σελ 45 και εξής.
3 Ρ.Valery,au suject du cimetiere marin.σελ13.
         



9
Ο Μerleau-Ponty αναγνωρίζει την προτεραιότητα του είμαι σε σχέση με το σκέπτομαι.Βέβαια δεν τοποθετεί το πνεύμα σαν αποτέλεσμα των σωματικών δομών.
Το πνεύμα δίνει σημασία και αυτονομία στις δομές αυτές.
Κάθε ανθρώπινος οργανισμός  καθώς σχετίζεται με το περιβάλλον έχει τις
δικές του δυνατότητες απόδοσης νοήματος πριν από την νοητική λειτουργία .Είναι ό,τι ο Μerleau-Ponty ονομάζει λανθάνουσα γνώση.(1)
Η λογικότητα και η αλήθεια υποστηρίζονται από τον ενδιάθετο λόγο του κόσμου, το νόημα που ο κόσμος προτείνει. Αν και ο φιλόσοφος δίνει έμφαση στην προκατηγοριακή συνάντηση του ανθρώπου με τον κόσμο δεν παραγκωνίζει τον ρόλο της νόησης. Η λογικότητα  προκύπτει από την ίδια την διαδικασία της αντίληψης.(2) Υπάρχει ένα τμήμα της ύλης που ο Μerleau-Ponty χαρακτηρίζει ως αρχέγονη.Το πνεύμα βοηθά το σώμα να βγεί από τον φυσικό κόσμο και να αποκτήσει προθετικότητα.
Το σκεπτόμενο υποκείμενο τίθεται μέσα στον κόσμο και όχι σε μεταφυσικό επίπεδο. Η επιρροή του Hegel στον Μerleau-Ponty είναι έκδηλη στο σημείο που υοοστηρίζει ότι το πνεύμα διασώζει στο παρόν τις παρελθούσες στιγμές του.(3)
«αντιλαμβάνομαι σημαίνει ότι δεσμεύω με μιάς ολόκληρο το μέλλον των εμπειριών μου σε ένα παρόν.»(4)
Εδώ εμφανίζεταιη ιδέα του αισθητού ως σάρκας και μιας αναστρεψιμότητας του αισθάνεσθαι και εκείνου που έγινε αισθητό.Ταυτόχρονα γίνεται κατανοητό ότι δεν υπάρχει ξεχωριστό πεδίο της αντίληψης από εκείνο της γνώσης.Όπως ο Μerleau-Ponty αναφέρει στην Φαινομενολογία της αντίληψης η σκέψη “θεμελιώνεται στην αντίληψη που έχω για τον κόσμο ως άτομο που βρίσκεται σε αρμονία με τον εαυτό του ….η επιστήμη προσπαθεί να εκφράσει την συνάρθρωση του σώματός μου με τον πρωταρχικό κόσμο.”(5)
Η αφαίρεση των καθαρά ανθρώπινων στοιχείων από την απεικόνιση των προσώπων και η απόδοση οντότητας στα άψυχα αντικείμενα ομογενοποιεί τα θέματα του Cezanne ,έτσι ώστε εκείνο που προβάλλεται εξ΄ίσου από όλα του τα έργα είναι ό,τι καθίσταται ορατό για τον θεατή.Στόχος του ζωγράφου είναι η επιστροφή στο αντικείμενο ,χωρίς όμως ταυτόχρονη εγκατάλειψη της ιμπρεσσιονιστικής αισθητικής. Είναι εμφανής η προσήλωση στον ορατό κόσμο και η απεικόνισή του όπως αυτός προσφέρεται στην άμεση αντίληψη του υποκειμένου.Ο Cezanne επιχειρεί να δώσει στις μορφές που δημιουργεί την στερεότητα που έχουν στη φύση να φτίαξει κατά τα λεγόμενά του ένα κομμάτι φύσης αλλά ταυτόχρονα να αποδώσει την πραγματικότητα ως κάτι που το άτομο προσλαμβάνει με την αντιληπτική του ικανότητα.Αναζητεί την εξισορρόπηση της σχέσης υποκειμένου- θεατή και οραττου αντικειμένου.(6)

 (1) ..είναι ένα είδος αντιληπτικής παράδοσης ή κληρονομιάς, Μerleau-Ponty,H αμφιβολία του Cezanne-το μάτι  και το πνεύμα.
 (5)Encyclopedie de la Pleiade :Iστορία της Φιλοσοφίας σελ 276-277.





10
Μπροστά στην δυσκολία της προσπάθειας αυτής ο Ε. Βernard μιλά για «αυτoκτονία του Cezanne». Ο καλλιτέχνης ωστόσο μπόρεσε να επινοήσει ο ίδιος τα εκφραστικά μέσα του ,τα οποία δεν ανήκουν ούτε στην παράδοση του ρεαλισμού ούτε στον ιμπρεσσιονισμό.Στο έργο του Cezanne πραγματοποιείται η υπέρβαση ανάμεσα στην πρόσληψη του αντικειμένου και στην απεικόνιση της ίδιας της οντότητάς του.Ο Μerleau-Ponty υποστηρίζει ότι στο έργο του Cezanne συμβαίνει  η απεικόνιση της αυθόρμητης οργάνωσης που γεννιέται τη στιγμή που η ύλη προσλαμβάνει μορφή.Γίνεται επίσης προσπάθεια να αποδοθεί το νόημα που τα πρόσωπα και τα πράγματα προτείνουν με τις εμφανίσεις τους.(1).Mε το πνεύμα αυτό ο Μerleau-Ponty θεωρεί ότι οι εικαστικές τέχνες επιτυγχάνουν μία παρουσίαση “χωρίς την διαμεσολάβηση των εννοιών του παγκόσμιου Είναι.” O Cezanne  σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, κατόρθωσε να συλλάβει το νόημα που τα ίδια τα πράγματα φαίνονται να προτείνουν:το νόημα το οποίο θα αποδώσει ο Cezanne μέσα από τους πίνακές του,στα πράγματα και στα πρόσωπα του έχει προταθεί μέσα από τον ίδιο τον κόσμο όπως αυτός του εμφανιζόταν.Η τέχνη σύμφωνα με τον Μerleau-Ponty δεν είναι ούτε μίμηση ούτε κατασκευή σύμφωνη  προς τις επιθυμίες του ενστίκτου και του καλού γούστου. Είναι διαδικασία έκφρασης.(2)
Ο Μerleau-Ponty υποστηρίζει ότι «το νόημα του έργου δεν μπορεί να καθοριστεί από την ζωή του». Η έννοια της ελευθερίας είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την προσέγγιση του Μerleau-Ponty στο πρόβλημα ερμηνείας του καλλιτεχνικού έργου σε σχέση με την ζωή του.Η ελευθερία  του ζωγράφου είναι ο ιδιαίτερος τρόπος να βρίσκεται στον κόσμο,η  τέχνη του ,η αντικειμενοποίηση της προοπτικής του ,η σημαντική, συνειδητή, συγκεκριμένη τυποποίηση της ζωής που ελεύθερα ερμηνεύεται.(3)
Ο καλλιτέχνης είναι επί της  ουσίας η τέχνη του. Η πραγματική ζωή είναι συγκεκριμένη εκδηλώνοντας ουσιαστική συνέχεια. Περιλαμβάνει τα ατυχήματά της, τα κληρονομικά της γνωρίσματα ,προσωπική ψυχολογία,περιβαλλοντολογική και επαγγελματική επιρροή.Οι παράγοντες αυτοί  συμβάλλουν στην ερμηνεία της ζωής του καλλιτέχνη μέσω βιογραφικών δεδομένων.Η ανάλυση του Μerleau-Ponty κλιμακώνεται στο σημείο που αναφέρεται στην διαλεκτική σχέση του καλλιτέχνη με τα «πράγματα».Στο σημείο αυτό δίνει έμφαση στα «πράγματα» και στην αρχέγονη παρουσία τους στην ανθρώπινη αντίληψη.Εδώ ο όρος καλλιτέχνης πιθανά εμπεριέχει όλα αυττά που έχουν  περάσει ,συμπεριλαμβάνοντας ψυχο-βιογραφία και ιστορικο επαγγελματικές δομές.Ο καλλιτέχνης ωστόσο παραδίδει τον εαυτό του στα πράγματα και υποφέρει ο ίδιος για να απεικονίσει πιστά την αρχέγονη επένδυσή τους στην αντίληψή του.Το δύσκολο έργο του είναι να διαμορφώσει για τον θεατή την αντίληψη για πρώτη φορά.Το έδαφος για τηνκαινοτομία,υπάρχει στην προόπτική του έργου τέχνης.Προσπαθεί ο Cezanne να προσφέρει με αντικειμενικό τρόπο την ιδιαιτερότητα αυτής της προοπτικής.Ο καλλιτέχνης όμως δεν διαθέτει το προνόμιο της κατανόησης και της ερμηνείας του έργου του. Η εκπλήρωση της τέχνης είναι η συγκατάθεση του θεατή.


Thomas F. Slayter,Rutgers University:some temarks on Merleau-Ponty’s essay “Cezannes doubt”σελ 5-7.                     





11

To να αντιληφθούμε τον κόσμο σημαίνει να τον απορρίψουμε μία στιγμή,
να του αρνηθούμε την συνενοχή μας.Τότε ξαναβρίσκουμε τον θαυμασμό μπροστά στον κόσμο.Η φιλοσοφία δημιουργεί ουσίες και αποστάσεις για να βγεί από τον εγκλεισμό της στον κόσμο.(1)
Διαπιστώνουμε ότι στον Μerleau-Ponty ,η περισσή διείσδυση νοθεύει την αντίληψη.Άραγε αναρωτιέται ο Delouze στην Λογική του νοήματος είναι η φαινομενολογία η αυστηρή επιστήμη των επιφανειακών συμβάντων ;
Οφείλουμε να αναζητήσουμε όχι τόσο αυτό που καθιστά δυνατή την εμπειρία όσο αυτό που είναι η εμπειρία.Ο κόσμος συλλαμβάνεται προκαταβολικά ως συνείδηση του εαυτού.Αντιλαμβάνομαι δεν σημαίνει θυμάμαι ούτε συνείρω ,αλλά αποκαλύπτω το νόημα.(2)
Το σύνολο του κόσμου είναι πάντα εδώ.Ο εμπειριστής δεν βλέπει ότι έχουμε ανάγκη να ξέρουμε εκείνο που γυρεύουμε ,ειδάλλως δεν θα το ζητούσαμε,ενώ ο οπαδός της νοησιαρχίας δεν βλέπει ότι η ίδια η άγνοια δημιουργεί το ερευνητικό πνεύμα.Με την προσοχή και την συγκέντρωση δημιουργούμε ένα αντιληπτικό νοητικό πεδίο το οποίο μπορούμε να ελέγξουμε.Ο Cezanne κατακτά το θέμα του μετά από ώρες διαλογισμού:ξεβλασταίνει και κατόπιν πέφτει ίσια στην αγκαλιά μου.(3)
Η εμπειρία του κόσμου που έχουμε δεν είναι εκείνη ενός δικτύου σχέσεων, οι οποίες θα καθόριζαν κάθε συμβάν ,αλλά εκείνη μιάς ανοιχτής ολότητας που η εικόνα της δεν μπορεί ποτέ να ολοκληρωθεί.Χρειαζόμαστε το θεμέλιο της υποκειμενικότητας και του αντικειμένου καθώς σε αυτό διαμορφώνεται το πρωτογενές στρώμα όπου γεννιούνται οι ιδέες και τα πράγματα.

Το στοιχείο της  “ ενεργούς όρασης” προτείνει ο Semir Zeki στο άρθρο του με τίτλο Η τέχνη και το μυαλό .Η τέχνη απαντά στο ερώτημα :γιατί βλέπουμε; Η όραση συνδέεται με την αντίληψη και την επίγνωση.Ο καλλιτέχνης  λέγοντας βλέπω εννοεί την διαισθητική επεξεργασία οπτικής κατανόησης. Ο Semir Zeki υποστηρίζει ότι η πραγματική «όραση» που ο καλλιτέχνης επιδιώκει όταν πραγματώνει το έργο του είναι κατ’ουσία η πρόσληψη των βασικών και μόνιμων χαρακτηριστικών αντικειμένων επιφανειών και προσώπων. Αυτό μας επιτρέπει να αποκτήσουμε γνώση σχετικά με το συγκεκριμένο αντικείμενο ,πρόσωπο ή κατάσταση που αντιπροσωπεύεται στον καμβά αλλά και να γενικεύουμε βασιζόμενοι σε αυτό σχετικά με πολλά άλλα πράγματα .Ετσι αποκτούμε γνώση σχετικά με ευρεία κατηγορία αντικειμένων ή προσώπων.(4)
Για έναν ζωγράφο η επαφή του χρώματος με τον καμβά συνδέεται πάρα πολύ με την όραση.Ο Richard Gregory παρατηρεί ότι το βασικό πρόβλημα που το μυαλό χρειάζεται να λύσει οπτικά κατά την διαδικασία της αντίληψης είναι πως κάθε δοθείσα εικόνα μπορεί να αναπαραχθεί από άπειρα μεγέθη ,σχήματα και αποστάσεις αντικειμένων στον αμφιβληστροειδή, και όμως κανονικά βλέπουμε ένα μόνο σταθερό αντικείμενο.Στο  σημείο τούτο τονίζει την σημασία της επαφής στην όραση.(5)


 (4)Semir Zeki :H τέχνη και το μυαλό .1998  σελ 79.
(5)Amy Jone:an inquiry into Paul Cezanne,  “The role of artist in studies of perception and conciousness.σελ 3.


Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ορφικά και πυθαγόρεια μυστήρια

Η πυθαγόρεια αριθμολογία